Ашантилар
Ашантилар (өз атауы — асанте, асантефо) — Акан тобының халқы, Гананың орталық аймақтарында (Ашанти және Бронг-Ахафо аймақтары) тұрады.[1] Саны – 2,8 млн адам. (2000, бағалау).[2]
| Ашантилар | |
| асанте, асантефо | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
2,8 млн. | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
|
дәстүрлі нанымдар, христиандық, сунниттер |
Тілі
өңдеуЧви (тви) тілінің бір диалектісінде сөйлейді, жазуы латын графикасына негізделген.
Діні
өңдеуАшантилердің көпшілігі дәстүрлі нанымдарды сақтайды, сонымен қатар христиандар мен сүнниттік мұсылмандар мұсылмандары бар.[3]
Тарихы
өңдеуЭтникалық қалыптасуы 18 — 19 ғасырдың басындағы Ашанти конфедерациясын (1700 — 1896) құраған тайпалар одағынан басталады. Конфедерацияны жоғары көсем (асантекене), оның әйелі (асантекема) және ақсақалдар кеңесі (асафохене) басқарды. Мықты әскери ұйымға сүйене отырып, Ашантилар 19 ғасырдың басында бүкіл Ганадағы сауданы өз қолдарына алды. Ол кезде Ашантилар қоғамының негізі алғашқы қауымнан (акура), үлкен жанұялардан (фиефо), әйелдер қауымынан (абусуа), әскери ұйымдардан (асафо) құралды. Ауқаттыларға, еркін қауым мүшелеріне және құлдарға бөлінді.[4]
Кәсібі
өңдеу
Негізгі дәстүрлі кәсіптер қолмен циклдік тыңайған егіншілік (ямс, маниок, таро, тәтті картоп, жержаңғақ, тары, жүгері, құмай, күріш, ананас, цитрустық жемістер, банандар, бұршақ дақылдары, қызанақ, көкөністер, май пальмасы мен кола ағашын өсіру) , мал шаруашылығы (ұсақ мал, шошқа, құс), алтын өндіру. Аңшылық, балық аулау және терушілік екінші кезектегі мәнге ие. Олар қалалардағы какао плантацияларында, ағаш кесу, тау-кен және өнеркәсіптік кәсіпорындарда жалдамалы жұмыс істейді. Қолөнерден ұсталық, алтын, күміс, қоланы көркем өңдеу, керамика, тоқымашылық, ағаш ою өнері дамыған.[5]
Өмір салты
өңдеуОлар көп отбасылық қауымдастықтарда тұрады, неке қонысы билокалды. Әйелдерге өте үлкен өкілеттіктер берілген. Ежелден келе жатқан нанымда бала өз қанын анасынан, ал рухын әкесінен алады делінген. Қайтыс болғандарды жерлеу жергілікті тұрғындардың ең маңызды рәсімдерінің бірі болып табылады. Бұл қаралы оқиғаға бүкіл ауыл жиналды. Дүниеден өткен адамның соңғы паналау орны ерекше түрде жасалады – табыт марқұмның кәсібін көрсететін зат түрінде жасалады. Күйеуін алдаған әйелдер қатыгез жазаланады. Күйеуі опасыз әйелдің мұрнын тістеп алды, сатқын күйеуін таяқпен ұрып-соғады.[6]
Дәстүрлі үйлері төртбұрышты, балшықпен жабылған ағаш сырықтардан жасалған, едені топырақ, шатыры пальма жапырақтарымен, шөптермен немесе темір және шифермен жабылған.
Дәстүрлі киімдері - кенте және адинкра (арнайы мөрлермен бедерленген ою-өрнектері бар мерекелік кенте).
Азық-түлік негізінен көкөністер (әртүрлі жарма, бұқтырылған тағамдар, қайнатылған және пісірілген көкөністер мен ащы дәмдеуіштер, пальма майы қосылған тамыр көкөністері), сондай-ақ ет пен балық.
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Ашанти https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/375978
- ↑ Большая российская энциклопедия 2004–2017 https://old.bigenc.ru/ethnology/text/1843252
- ↑ Ашанти https://megabook.ru/article/%D0%90%D1%88%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B8%20(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)
- ↑ «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, I том
- ↑ народы мира / Ашанти http://www.etnolog.ru/people.php?id=ASHA
- ↑ Ашанти - удивительный народ Африки. https://dzen.ru/a/XTHBIsflDACzG3se
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |