Ақайтөбе

Ақайтөбе — ежелгі қалашық орны. Көкмардан шатқалында, Арыс өзенінің сол жағалауында, өзеннің Сырдарияға құяр тұсында. 1969—70 жылы Отырар археологиялық экспедицияны (жетекшісі К.Ақышев) зерттеген. Қалашық цитадель, шахристан және рабад болып үшке белінеді. Цитаделі үйіндінің ортаңғы бөлігінде орналасқан, ол дөңгелек келген екі бөліктен тұратын диаметрі 25 м төбе. Оған оңтүстік жағынан сопақша төбе түріндегі шахристан жалғасады. Оның диаметрі 80 м-дей. Цитадель биіктігі 8 м, ал шахристанның биіктігі 4—5 м. Тік бұрышты келген рабад цитадель мен шахристанды жан-жағынан қоршай орналасқан. Оның солтүстік жоне оңтүстік жағы 150—160 м, батысы мен шығысы 200 м шамасында. Үйіндінің үстінен бірнеше кыш ыдыстарының және дөнүккіштер сынықтары, темір бұйымдар бөліктері жинастырылған. Қыш ыдыстар сынықтары (хум, ұстағышы бар құмыралар, т.б.) Қостөбенің (оңтүстік) жоғары мәдени кабаттарынан алынған материалдарға ұқсас. Зерттеу кезінде табылған қыш ыдыстардың біркатары шарықта жасалынған. Алынған материалдарға қарағанда Ақайтөбені халық 1—8 ғасырлар аралығында мекен еткен. Олар мал өсірумен және егін егумен шұғылданған.