Ақтас мешіті (Жаңақорған ауданы)
Ақтас мешіті – Қызылорда облысының республикалық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштері тізіміне енген киелі нысан ескерткіші.
| Ақтас мешіті | |
.jpg) | |
| Жалпы мәлімет | |
|---|---|
| Статусы |
Мемлекет қорғауында |
| Түрі |
діни мекеме, діни зиярат орны |
| Сәулет стилі |
қала құрылысы және сәулет |
| Орналасуы |
Қазақстан Республикасы, Қызылорда облысы, Жаңақорған ауданы |
| Ғимараттың маңыздылығы |
киелі нысан |
| Жөнделген уақыты |
1990-жылдар |
| Биіктігі | |
| Биіктігі |
19,15 м |
| Төбесі |
күмбезді |
Басқа мағыналар үшін Ақтас мешіті деген бетті қараңыз.Орналасқан жері
өңдеуҚызылорда облысы Жаңақорған ауданы Бесарық бекетінен оңтүстікке қарай 6 км жерде, Сырдария өзенінің жағалауында орналасқан.
Кезеңі
өңдеу1884 жылы салынған. Авторы белгісіз. Мешіттің тұрған маңында қазақтардың XVI-XIX ғасырлардағы тұрақты мекен жайлары болғанға ұқсайды.
Тарихи деректер
өңдеуБұл ғимарат "Ақтас" деген атпен белгілі және Айқожа ишанның өтініші бойынша осылай аталды. Оның да кесенесі осы мешітке жақын орналасқан. Мешітті белгісіз сәулетші Сырдарияның оң жағалауының биік жеріне тұрғызған (халықта Самарқандтан шақырылған шебер туралы әңгіме айтылады). Төбешіктің етегінде бұлақ бар, сол бұлақ суының емдік қасиеті бар деп есептеледі.
"Ақтас" мешіті – Сырдария жағалауындағы жалғыз күмбезді мешіт. Халық арасында оны ертеден осы өңірдегі ең биік діни құрылыс деп санайды, сондықтан да күмбездің биігіне шығып, Қожа Ахмет Ясауи мен Арыстан бабаның кесенелерін көруге болады дейді. Осы мешіт пайда болғаннан бастап, Меккеге жыл сайын қажылыққа барар алдында адамдардың жиналатын киелі орнына айналды.
Өткен ғасырдың 90-жылдары "Ақтас" мешіті төзімділігімен ерекшеленетін "түркістандық кірпішті" қолдана отырып, қайта жаңартылды.[1]
Сипаттмасы
өңдеуҒимарат тікбұрышты күйдірілген кірпіштерден (6,5х13х26 см, 10 қатар + 10 жым = 0,77 м) тұрғызылған. Пішіні төрт бұрышты етіп салынған күмбезді мешіттің еденінен күмбезіне дейінгі биіктігі 19,15 м. Қасбеті шығыс жақта.[2] Мешіт күмбезіне 4 қырлы, 2 қабатты мойындық арқылы көтерілуге болады. Қабырғалары сәндік өрнектермен әшекейленген. Кіре беріс жағында 3 биік, сәнді аркасы бар, ортаңғы аркадан мешітке кіретін есік жасалған.[3] Солтүстік және оңтүстік жақтағы қабырғасына әшекейлі терезелер орнатылған; солтүстіктегі терезенің астыңғы жағында қосымша бір есік бар.
Мешіттің михрабы батыс жақтағы қабырғаның орта тұсында орналасқан. Солтүстік іргесіне жүргізілген қазба жұмысы барысында төрт бұрышты шағын бөлмелердің іргесі ашылды. Осыған қарағанда мешіт жанында медресе болған секілді.
1982 жылы Республикалық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштері тізіміне енгізіліп, мемлекет қорғауына алынған.
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Қазақстанның тарихи-мәдени нысандарының және жаппай зиярат ету орындарының альбомы/ ; ҚР Мәдениет және спорт министрлігі, Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институты ; [жоба авторы Т. Бекбергенов ; бас ред. А. Р. Хазбулатов]... – Астана : [б. ж.], 2018. - 495 б., суретті; . – Библиогр.: 490 б. . – 100 дана – ISBN 978-9961-23-485-9
- ↑ “Қазақстан”: Ұлттық энциклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9
- ↑ Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2005 ISBN 9965-26-095-8