А. Тоқпанов атындағы Жамбыл облыстық қазақ драма театры
А. Тоқпанов атындағы Жамбыл облыстық қазақ драма театры (2020 жылға дейін "Жамбыл облыстық қазақ драма театры" деп аталды) – Тараз қаласындағы мәдени-сахналық ұжым.
| А. Тоқпанов атындағы Жамбыл облыстық қазақ драма театры | |
|---|---|
| |
| Орналасуы |  ҚазақстанТараз |
| Негізделгені | 1936 |
| Директоры | Болат Бекжанов |
| Көркемдік жетекшісі | Мәлік Ақүрпеков |
| Бас режиссёрі | Анар Сағымбекова |
| Бас хормейстері | Дидар Игліков |
| А. Тоқпанов атындағы Жамбыл облыстық қазақ драма театры Ортаққорда | |
Тарихы
1936 жылы көркемөнер үйірмесінің негізінде құрылып, "Әулие-Ата театры" деп аталды. Осы жылы 16 наурызда театр Б. Майлиннің "Келін мен шешей", К. Қырқымбаевтың "Келіншек" атты комедияларымен шымылдығын ашты.
Театрдың алғашқы ұйымдастырушылары Шәріпбай Сәкиев, Сәти Үмбетбаев, Сатылған Атамқұлов, Омарбай Тұрымқұлов, Тұраш Әбуов, Рәміш Әбдірахманов, Тәжімет Әлмұхамедов, Молдаш Сәкиев, Жомарт Абызбаев және Қ. Қырқымбаев, А. Майтанов, Сара Абызбаева, Нұргүл Майтанова, Гүлсара Тұрұмқұлова, 1937 жылдан бастап Мұхаметқали Табановтар болған.
1939 жылы Жамбыл облысы құрылғаннан кейін облыстық театр мәртебесін алды.
1965 жылы жаға ғимаратқа көшірілді.
2020 жылы театрға тұңғыш режиссер Асқар Тоқпановтың есімі берілді.
Театр басшылары
Қасым Қырқымбаев, Тәжімет Әлмұхамедовтер болса, театр ұжымын одан беріде әр жылдары Сәдуақас Ирғалиев, Әбіл Төлебаев,Тұрар Дүйсебаев, Әлібек Әмзеұлы, Шопан Кәрібаев, Атахан Апсаматов, Талғат Сұлтанбеков, Сыпатай Өсербаев, Талғат Сұлтангереев, Құрманғазы Демешов, Қуандық Қасымов, Асқарбек Сейілхан, Ғани Садырбаев және тағы басқалар.[1]
Театрдың 2014 жылдан бергі қазіргі директоры – ақын, драматург-жазушы, әрі театртанушы, Қазақстанның мәдениет қайраткері Болат Бекжанов. Көркемдік жетекшісі – талантты актер әрі режиссер, халықаралық және республикалық театр фестивальдарының лауреаты Мәлік Ақүрпеков.
Қойылымдары
Е. Брусиловскийдің "Ер Тарғын" мен "Қыз Жібек", У. Гаджибековтің "Аршин мал алан" спектакльдері 20 ғасырдың 60-жылдарының басына дейін сахнадан түспей келді. М.Әуезовтің пьесалары театр сахнасынан берік орын алды. "Қара қыпшақ Қобыланды" 1944 жылы Б.А. Лурьенің режиссерлік етуімен ең алғаш осында қойылды. Ұлы драматургтің "Еңлік-Кебек", "Айман-Шолпан", "Түнгі сарын", "Қарагөз", "Абай" трагедиясы мен "Абай" романының сахнаға бейімделген нұсқасы қайталанып қойылып, театрдың кәсіби жағынан қалыптасуына ерекше ықпал жасады. М. Әуезов аударған Н. Гогольдің "Ревизоры", К. Треневтің "Любовь Яроваясы", У. Шекспирдің "Отеллосы" театр ұжымының классикалық шығармаларды меңгерудегі ізденістері болды. Бұлардан басқа театр сахнасында Ғ. Мүсіреповтің "Қозы Көрпеш – Баян сұлу", "Ақан сері – Ақтоқты", Б. Майлинмен бірігіп жазған "Амангелді", Ә. Тәжібаевтың "Жалғыз ағаш – орман емес", "Көңілдестер", З. Шашкиннің "Тоқаш Бокин", Ш. Хұсайыновтың "Біздің Ғани", "Тоты Тәмиллә", Қ. Мұхамеджановтың "Бөлтірік бөрік астында", "Құдағи келіпті", "Біз періште емеспіз", Ә. Әбішевтің "Белгісіз батыр", Т. Ахтановтың "Ант", С. Жүнісовтің "Жаралы гүлдер", Ш. Мұртазаның "Қара маржан", Д. Исабековтің "Ертеңді күту", "Әпке", "Тыныштық күзетшісі", И. Ғайыптың "Мен ішпеген у бар ма?”" пьесалары қойылды. Театр ұжымы әр кездері О. Шиллердің "Зұлымдық пен махаббат", К. Гольдонидің "Екі мырзаға бір қызметкер", Гогольдің "Үйлену", А.Н. Островскийдің "Жазықсыз жапа шеккендер", В.В. Маяковскийдің "Қандала", Ш. Айтматов прозалары негізінде "Ана – Жер-ана", "Арманым, Әселім", Х. Хамзаның "Бай мен батырақ", "Майсараның айласы", А. Қаhардың "Жібек сюзаннасы", Я. Соловичтің "Түлен түрткен тіленші", Г.А. Боровиктің "Буэнос-Айрестегі интервью", т.б. спектакльдерін сахнаға шығарды. Мұнда әр жылдары режиссер болып халық артистері А.Тоқпанов, Ұ. Хайруллина, М. Байсеркенов, Ж. Арғынбаев, Б. Лурье, Е.Оразымбетов, Т. Дүйсебаев, Т. Ерғалиев, Ә. Ордабаев, Мен Дон Ук, Ж. Омаров, Ә. Құлданов, О. Кенебаев, А. Оңалбаев, А. Сәлімбаев, Р. Шарафутдиновалар қызмет істеді. Театрдың қазіргі бас режиссері – Қ. Қасымов (2001). Театрдың суретшісі болып әр жылдары А.О. Белолипецкий, В.А. Волажанкин қызмет атқарды.
Театр жетістіктері
- 1957 жылы республикада тұңғыш рет "Театр көктемі" атты республикалық байқауға К. Гольдонидың "Екі мырзаға бір қызметші" (қоюшы-режиссері Ә. Мәмбетов) спектаклімен қатынасып, I дәрежелі дипломмен марапатталды.
- 1970 жылы Н. Погодиннің "Кремль куранттары" спектаклі үшін театр ұжымы драма театрларының республикалық байқауының II дәрежелі дипломымен, С. Рақышев лауреаттық, Забелин ролі үшін М. Салықов II дәрежелі дипломымен марапатталды.
- 1975 жылы Ұлы Отан соғысы жеңісінің 30 жылдығына арналған Бүкілодақтық театр фестиваліне Ғ. Мүсіреповтің "Қазақ солдаты" спектаклімен қатынасып, дипломант атанды және сол жылы СССР мәдениет министрлігінің дипломына ие болды. Театр ұжымы С. Жүнісовтің "Жаралы гүлдер" спектаклімен жас орындаушылардың республикалық байқауының II дәрежелі дипломын еншіледі.
- 1980 жылы Ә. Қалдыбаевтың "Шаншар атай" атты спектаклі үшін балалар мен жасөспірімдерге арналған Бүкілодақтық байқауда I дәрежелі дипломға ие болды.
- 1981 жылы 21 мамырда республиканың театр өнерін дамытуға сіңірген еңбегі үшін театр ұжымына Қазақ ССР-і Жоғары Советінің Құрмет грамотасы табыс етілді.
- 1997 жылы V республикалық театр фестиваліне М. Әуезовтің "Қара қыпшақ Қобыланды" спектаклімен қатынасып, бас жүлде – Гран-приді жеңіп алды.
- 1998 жылы Тараз қаласының 2000 жылдығына арналған ҮІ республикалық театр фестивалі Жамбыл облысында өткізіліп, театр ұжымы М. Байжиевтің "Құдалар" трагикомедиясын сахналап "Үміт" жүлдесіне ие болды.
- 1999 жылы Қырғызстанның астанасы Бішкек қаласында "Ш. Айтматов және театр" атты халықаралық театр фестивалінде театр республика театрлары атынан Ш. Айтматов пен М. Шахановтың "Сократ түні" осы замандық драмасымен қатынасып, төрт бірдей номинацияны жеңіп алды. "Ең үздік режиссура" номинациясы бойынша Қ. Қасымов, "Ең үздік әйел бейнесі" Г. Қыпшақова, "Ең үздік екінші пландағы роль" номинациясы бойынша С. Мұқышев, "Ең үздік этюд" үшін Ә. Ахмет халықаралық фестиваль лауреаттары атанды.
- 2003 жылы 14–21 мамырда Алматы қаласында өткен республикалық балалар мен жастарға арналған театр фестивалінде Жақып Омаровтың "Құлыншақ пен бөлтірік" ертегі-фантазиясы үшін Маржан Ахметова, Жер-ана ролі үшін Гүлшат Қыпшақова фестиваль лауреаттары атанса, театр ұжымы фестивальдің 1-орынын иеленді. Осы жылдың 15–22 маусым аралығында Бішкекте өткен Орта Азия республикалары мен Ресей театрлары қатынасқан I халықаралық АРТ-Ордо фестиваліне Елен Әлімжанның "Жанұран" спектаклімен қатынасып, "Заман талабына үндес қойылым" номинациясы бойынша арнайы дипломмен марапатталды.
- 2005 жылы театр ұжымы Қызылордада өткен ХІІІ республикалық театр фестивалінде Г. Гориннің "Атың өшсін Герострат!" трагикомедиясы үшін Н. Бекежанов атындағы тағайындалған ерекше жүлдені жеңіп алды.
- 2009 жылы Қарағандыда өткен республикалық театр фестивалінде жүлдегер атанды. Осы жылы 2009 жылы театр өз тарихында алғаш рет алыс шет елде өнер көрсету құрметіне ие болып, Мысыр астанасы Каирде өткізілген дүниежүзілік эксперименттік театр фестивалінде бақ сынап, әлемнің 38 елінен жиналған 60-тан аса театр ұжымы арасынан дипломант атанды.
- 2011 жылы 22–23 қарашада театр өзінің 75 жылдығын атап өтті.[2]
- 2013 жылы театрға "Тұңғышбай Әл-Тарази Таразға шақырады" атты халықаралық театр фестивалінің бас жүлдесі бұйырды.
- 2017 жылы Румынияда өткен Халықаралық театр фестиваліне "Қыз Жібек" саунд-драмасымен қатысып, әлемнің 23 елінен келген өнер ұжымы арасынан топ жарып, "Ең үздік қойылым" және "Ең үздік театр" номинациялары мен бас жүлдені жеңіп алды.
Дереккөздер
- ↑ “Қазақстан”: Ұлттық энциклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9
- ↑ Қазақстанның мәдени ошақтары. Культурные центры Казахстана: Фотоальбом. – Алматы:«АСА» Баспа үйі» ЖШС, 2012. – 288 б. (қазақ, орыс, тілдерінде) ISBN 978-601-80325-0-9