Бабалар сөзі (жинақ)
«Бабалар сөзі» жинағы - қазақ фольклорының 100 томдығы.
Алматыда Мәдениет және спорт министрлігі мен ұлттық Кітап палатасының қолдауымен Орталық Азия елдері фестивалі мен ІІІ Халықаралық кітап форумы (17.11.2014) аясында «Бабалар сөзі» атты қазақ фольклорының 100 томдығының тұсаукесері өтті.
Бұл жинақ «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасы аясында жарыққа шыққан.
«Бабалар сөзі» топтамасының 20 томы батырлар жырына, 13 томы тарихи жырларға арналған. Жетеуі діни, 13-і хикаялық дастандар. 8-і ғашықтық дастандар, 5-томы ертегілерден тұрады. «Бабалар сөзі» жинағында қазақ халқының ғасырлар бойы жинаған асыл мұрасы, тарихы, мәдениеті, салт-санасы, философиясы, педагогикасы, өнері түгел қамтылған.
2014 жылы Франкфуртта өткен әлемдік кітап жәрмеңкесінде қазақ фольклорының 100-томдық «Бабалар сөзі» топтамасы әлем жұртшылығына таныстырылды. Франкфурттағы кітап жәрмеңкесі 1473 жылдан бастап ұйымдастырылып келеді.
«Бабалар сөзі» жинағының томдары
өңдеу
1-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының алғашқы томына Қазан төңкерісіне дейін жарық көрген, кейін халқымыздың рухани өмірінен аластатуға ұшыраған және қолжазба күйінде жеткен "Сыршы молда", "Ғаяр қатын", "Қисса Зейне Зайуб", "Жетім көдек", "Орқа-Күлше", "Қисса Таһир" атты хикаялық дастандар енді.
2-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының екінші томына "Шаһмаран" атты хикаялық дастан енді.
3-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының үшінші томына "Қисса Шеризат", "Қарқабат", "Құлқаныс-Зеберше", "Қисса Гүлшаһра дохтари сұлтан Кашмирдің хикаясы" атты хикаялық дастандар енді.
4-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының төртінші томына "Қисса Хатымтай жомарт", "Хикаят дастан Хатымтай", "Қисса Қасым жомарт" атты хикаялық дастандар енді.
5-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының бесінші томына "Қағира мен Таймұс", "Хикаят Сәлімжан", "Хикаят Марғұба қатын", "Балықшы илә ғифрит қиссасы", "Қисса Тәжбақыт-Хоршаһра қыз", "Қисса үш қыз" атты хикаялық дастандар енді.
6-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының алтыншы томына "Болат, Жанат", "Қисса самұрық", "Қисса Жәмшид", "Алтын балық" атты хикаялық дастандар енді.
7-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының жетінші томына 9312 жолдан тұратын "Әбуғалисина, Әбілхарис" атты хикаялық дастан енді.
8-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының сегізінші томына 11917 жолдан тұратын "Қисса қырық уәзір" атты хикаялық дастан енді.
9-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының тоғызыншы томына "Бақтияр қиссасы", "Қисса Шәкір, Шәкірат падиша һашым балалары", "Қисса шаһ Ғаббас ұғлы Иранғайып", "Қисса һамра, Хұсрау патша", "Қисса мәлік Хасен" атты хикаялық дастандар енді.
10-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының оныншы томына "Киік", "Қақпанға түскен киіктің хикаясы", "Дариға қыз", "Қисса Шаһизинда", "Қубас", "Қисса жұмжұма", "Үшбу қисса Зеңгір жүһүд", "Хикаят Тәжілмәлік", "һаза кітап Мұхаммед-Ханафия", "Мұхаммед-Ханафия хазірет Әли ұғлының Табут падишамен соғысқаны", "Мұхаммед-Қанапия" атты діни дастандар енді.
11-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының он бірінші томына "Мұхаммед пайғамбар", "Қисса анхазірет Расулдың Миғражға қонақ болғаны", "Қисса Мұхаммед Расул Алланың дәрул пәниден дәрул бақиға рихлат еткен мәселесі", "Бозторғай", "Қисса Қаһарман", "Қисса уақиға Кербала үшбу-дүр", "Қисса хазіреті Айшаның тұһматы", "Қисса Мансұр әл-Халаж" атты діни дастандар енді.
12-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының он екінші томына "Қисса Зарқұм", "Зарқұм" атты діни дастандар енді.
13-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының он үшінші томына көлемі 18094 жолдан тұратын "Ғазауат Сұлтан" атты дастанның алғашқы он төрт тарауы енгізілді.
14-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының он төртінші томына "Ғазауат Сұлтан" дастанының жалғасы (он бесінші - жиырма жетінші тараулары) енгізілді. Шығарманың алғашқы он төрт тарауы аталмыш серияның 13-томында жарияланды.
15-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының он бесінші томына "Қисса Салсал", "Әзірет Әлидің соғысы", "Қисса Әбушахма", "Хикая Әбушаһыма" атты діни дастандар енді.
16-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының он алтыншы томына "Қисса Сейітбаттал" "Қисса Гүлжәмила қыздың хикаясы", "Диуана шейх Бұрқы","Қисса хазірет Әли разы Алла анһудың шаһ Барбарға құл болып сатылғаны туралы","Хазірет Әлидің Жанәділ шаһарында төбелескені","Қисса Сәдуақас", "Қисса Зейнеп пен Заидтың уақиғасы", "Қисса Мәлікаждар" және т.б. діни дастандар енді.
17-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының он жетінші томына "Бозжігіт", "Сейпілмәлік", "Қисса Сейпілмәлік шаһзада - Бәдіғұлжамал перізат" атты ғашықтық дастандар енді.
18-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының 18-томына "Қисса хазірет Жүсіп аләйһиссалам илән Зылиханың мәселесі", "Қисса Шеризат - Күлшат", "Қисса Дандан", "Қисса Зияда, Шаһмұрат" атты ғашықтық (романдық) дастандар енді.
19-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының он тоғызыншы томына "Қисса Ләйлі - Мәжнүн", "Қисса Таһир - Зүһра", "Бозаманның қиссасы" атты ғашықтық дастандар енді.
20-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының 20-томына "Қисса Жиһаншаһ Тамузшаһұғылы", "Қисса қожа Ғаффан", "Нұғыман - Нағиманның қиссасы", "Қисса Баһрам" атты ғашықтық (романдық) дастандар енді.
21-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының 21-томына "Жаскелең", "Гүлнәр қыз", "Мәлікриан, Рабиғұлмүлік, қыз Жәмила", "Әмірзада", "Қисса шаһизада", "Асылбек пен Гүлжиһанның қиссасы" атты ғашықтық дастандар енді.
22-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының 22-томына "Назымбек пен Күлше қыздың зары", "Есім - Зылиқа", "Қарға батыр", "Талайлы құл мен Әйім қыз", "Мақпал - Сегіз" (4 нұсқасы), "Жетім Мәриям", "Ақбөпе - Сауытбек" атты ғашықтық дастандар енді.
23-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының 23-томына "Нәзігүл", "Нұрден мен Мәриямның хикаясы", "Алтын балақ ақ сұңқар", "Қамарзаман", "Әбдікерім", "Сәнуар патша", "Бердібек пен Шаһизат", "Ақиық", "Қайраңдаған кит" атты хикаялық дастандар енді
24-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының 24-томына "Сұлтан патша", "Ақылды Ақым", "Ақбазарған", "Дастарқан", "Данияр", "Естігүл", "Жетім бала", "Қыз кереметі", "Шаймұза", "Төрт ғадыл", "Жасартқыш бұлақ", "Маймыл келіншек" атты хикаялық дастандар енді.
25-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының 25-томына "Анар - Сәуле", "Әнуар - Күләнда", "Садық - Сәлиқан", "Байын - Жүрек", "Салиқа - Сәмен", "Досан", "Нұртаза мен Күнасыл", "Олжа қыз" атты ғашықтық дастандар енді.
26-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының 26-томына "Қозы Көрпеш - Баян сұлу", "Қыз Жібек", "Дандан мен Нәркес", "Ахмет пен Нүрилә" атты ғашықтық дастандар енді.
27-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының 27-томына "Арқалық", "Ер Жәнібек", "Тәутік батыр", "Жақыпберді батыр", "Боқы батыр", "Бөке батыр", "Жантөкеш" т.б. тарихи жырлар енді.
28-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының 28-томына "Майқы би", "Қожеке", "Арғынбектің жыры ", "Үркін-қорқын", "Кешубай - Жәмила", "Ер Бұлан", "Уаң бала", "Он сегіз", "Қан кешу", "Нүптебектің асы", "Сәтбек", "Шейітсай", "Сақари" атты тарихи дастандар енді.
29-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының 29-томына "Абылай хан", "Ер қормалы - ер Абылай", "Бөгенбай батыр", "Кенесары", "Кенесары - Қарақас", "Ағыбай батыр", "Есенкелді" атты тарихи жырлар енді.
30-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының 30-томына "Нұрғазарын", "Сағаттың хикаясы", "Патша мен әйел", "Сырлы қобди", "Тотай сал", "Өлген қыз", "Ұлар мен құзғын", "Нұх және наурыз", "Аққан сынап", "Алтын балта", "Ғалым қыз Буадат", "Жүніс жетім", "Қараторғай" т.б. хикаялық дастандар енді.
31-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының 31-томына "Құламерген", "Арық мерген", "Әбу жылан", "Телім - Тентек", "Екі ағайын ", "Мұрат Салих пен Мағрипа", "Көкек пен Зейнеп", "Қойшы батыр", "Саналы сара", "Сәукеле", "Бөкен жарғақ", "Бұлғын сусар", "Үш жетім", "Үш жетім қыз", "Кезбе шал", "Хан хүкімі" атты хикаялық дастандар енді.
32-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының 32-томына "Қазақтың жалпы шежірелері", "Қазақтың түп атасы - батыр Түрік", "Қазақ шежіресі", "Қазақ тарихы туралы жыр", "Жазуға шежірені алдым қалам", "Айтыс шежіресі", "Үш жүздің шежіресі", "Орта жүз найман шежіресі" т.б шежірелік дастандар енді.
33-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының 33-томына "Алпамыс батыр" жырының сегіз нұсқасы еніп отыр.
34-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының 34-томына «Қисса-и Алпамыс батыр», «Алпамыс батыр қиссасы», «Қисса Алпамыс», «Алпамыс батыр» атты батырлар жыры енді.
35-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының 35-томына «Қобыланды батыр» жырының бес нұсқасы енді.
36-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының 36-томына "Қобыланды батыр" эпосының халық ақындары Б.Толымбаев, Н.Байғанин, Е.Ешімов жырлаған көлемді әрі көркем нұсқалары еніп отыр.
37-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының 37-томына «Қобыланды батыр» жырының Айса Байтабынұлы, Нұрсейіт Битілеуов, Ережеп Тілеумағамбетұлы, Сәдуақас Ділманов жырлаған нұсқалары енді.
38-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының 38-томына «Қобыланды батыр» жырының Мергенбай жырау жырлаған үш нұсқасы енгізілді ( "Қобыланды батыр", "Қобыланды батырдың баласы Киікбай", "Қобыландының Темірланды жеңуі").
39-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының 39-томына «Едіге жыр », «Мырза Едіге батыр», «Ер Едіге», «Едіге - Нұран», «Едіге батыр әңгімесі», «Едіге», «Мәулімнияз - Едіге», «Едіге батыр эпосы» атты батырлар жыры енді.
40-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының 40-томына «Орақ - Мамай», эпосының таңдаулы төрт нұсқасы енді. Жырдың сюжеті ноғайлы кезеңінің тарихи оқиғаларын баяндайтын қазақ аңыздарына құрылған.
41-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының 41-томына "Қарасай, Қази" жырының Мұрат Мөңкеұлы, Қашаған Күржіманұлы, Нұрпейіс Байғанин, Құдайберген Шоқаев, Мүстежеп Ахметұлы, Торения жырау жырлаған нұсқалары енді.
42-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының 42-томына «Қарасай-Қази» эпосының А.Байтабынов, Сейіт, Жақсылық жыраулардың айтуы бойынша жазып алынған және Маңғыстау экспидиция мүшелерінің белгісіз ақыннан жазып алынған қолжазбалық нұсқасы енгізілді.
43-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының 43-томына «Қамбар батыр» эпосының он бір нұсқасы енді. Жыр нұсқаларының көпшілігі бұрын-соңды жарияланбаған. Эпостың басты сюжеті ноғайлы-қазақ хандығы кезеңінің кейбір оқиғаларын қамтиды.
44-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының 44-томына «Ер Тарғын» жырының үш нұсқасы, "Ер Көкше", "Ер Қосай", "Сайын батыр", Қисса-и Қарабек", "Қарабек батыр" атты батырлық жырлары енді. Жырдың сюжеті ноғайлы кезеңінің тарихи оқиғаларын баяндайтын қазақ аңыздарына құрылған.
45-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының 45-томына «Шора батыр» жырының 1884 жылы араб әрпінде жарияланған «Қисса-и Нәріктің ұғлы Шора батыр», Қазан төңкерісінен кейін «Ер Шора» деген атпен жарияланған нұсқасы мен бұрын еш жерде жарияланбаған «Ертедегі Шора батыр», «Қисса Нәрікбай - Шора» варианттары енгізілді.
46-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының 46-томына "Қарасай - Қази" эпосының екі нұсқасы, "Төрехан батыр" жырының екі варианты "Бөген батыр" атты батырлық жырлары енді. Жырдың сюжеті ноғайлы кезеңінің тарихи оқиғаларын баяндайтын қазақ аңыздарына құрылған.
47-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының 47-томына "Бозұғлан, Ахметбек һәм Жүсіпбек", "Жүсіп-Ахмет", "Қисса Бозұғлан", "Ахметбек - Жүсіпбек қиссасы", "Бозұғлан" жырлары енді.
48-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының 48-томына «Көрұғлы» жырының төрт нұсқасы енді.
49-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының 49-томына «Көрұғлы» эпосының Ә.Жүргенбаев, Е.Есенжолов, Ә.Жұмағазин, Е.Құлсариев, А. Хангелдин нұсқалары және Хасан бин Мирбабаның жариялауымен 1885 жылы Қазанда жеке кітап болып басылған «Хикаят Көрұғлы сұлтан» атты нұсқасының 1940 жылы Ж,Сыздықов жасаған аудармасы енгізілді.
50-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының 50-томы «Қырымның қырық батырына» арналған.
51-том
өңдеу"Бабалар сөзі" сериясының 51-томына "Нәрік", "Шора", "Қыдырбайұлы Қобыланды", "Асанқайғы, Тоған, Абат", "Қарғабойлы, Қазтуған", "Көкше батыр", "Көкшеніңұлы ер Қосай", "Ақжонасұлы ер Кеңес", "Манашыұлы Тұяқбай", "Жаңбыршыұлы Телағыс", "Айсаныңұлы Ахмет", "Алау батыр", "Әмет батыр", "Шынтасұлы Төрехан", "Сұлтанкерім" эпостары және "Манашы" жырының екі варианты енді. Жырдың сюжеті ноғайлы кезеңінің тарихи оқиғаларын баяндайтын қазақ аңыздарына құрылған.