Балтабек қажы кесенесі

Балтабек қажы кесенесі — 20 ғасырдың басынан сақталған сәулет өнері ескерткіші.

• Қазіргі Шығыс Қазақстан облысы Таскескен ауданының оңтүстік-батысынан батысқа қарай 33 км жерде, Ай өзінінің оң жағалауындағы тегіс қыратта орналасқан. Балтабек Байсұлтанұлы - қажы, әрі белгілі бай болған.
• 1920 жылы Кеңес органдарының үкімімен атылған.
• Кесенені 1991 жылы Алматы архитектура және құрылыс институтының экспедициясы (жетекшісі Е. Бәйтенов) зерттеген. Шикі кірпіштен тұрғызылған зәулім кесене диаметрі 9,30 м, биікт. 16,1 м. 10 шақырым жерден анық көрінеді. Кесене бір бөлмелі, он алты қырлы тұғыры кірпіші ішке қарай шығарыла қаланған биік күмбезбен жабылған.
• Күмбезде алты қатар ағаш таяқшалар бірге өрілген. Күмбездің ішкі жағы нақты параболикалық пішінде көрінеді. Оңтүстік-шығыс бөліктегі кіретін ойық кірпіші сыналанып қаланған параболикалық аркамен жабылған, төбедегі темір жарты айдың тіреуі бұған қарама-қарсы қуыспен тұспа-тұс тұр. Елеусіздеу қырлары байқалғанмен, бөлме жобасын дөңгелек деуге болады. Құрылыс тас тұғырға салынған.
• Кесене негізі қасбетінде күрекше тәрізді, негіз бен күмбез арасындағы белдеу жұқа тақтаймен бөлінген, кіретін ойықтың жоғарғы жағы мен оның екі жақ қабырғасында мәнерлеп қалаудың ізі байқалады. Ішкі жағында кесененің тек төменгі бөлігі сыланған, кіретін ойықтың екі жағындағы сылақтың үстінен ірі әріпті арабша жазудың жұқанақтары көрінеді. Балтабек қажы кесенесі Қазақстанда шикі кірпіштен тұрғызылған кесенелердің ең биігі, көлемі мен формасы жағынан да ерекше. Кесененің оңтүстік-шығыс жағында шағын қорым, ал оңтүстік-батысында кезінде кірпіш дайындаған үлкен шұңқыр сақталған.