Банкроттық

Банкроттық — кәсіпорындардың төлем қабілетсіздігі салдарынан өз жұмысын мәжбүрлі тоқтатуы. Әдетте, фирманың банкроттығы, көбінесе, олардың шығыны кірісінен асып кетуі салдарынан туындайды. Мұндай жағдайда борышқор тек соттың шешімі бойынша ғана банкрот деп танылады. Борышқорды банкрот деп танудың негіздері, тәртібі мен рәсімі ҚР “Азаматтық кодексінің” 52-, 53-, 54-, 55-, 56-, 57-баптарында, “Банкроттық туралы” заңда (21.1.1997) көзделген. Осы актілерге сәйкес Банкроттық ерікті не ықтиярсыз түрде жүзеге асырылуы мүмкін. Егер борышқор өзінің төлем қабілетсіздігі жайында сотқа арыз берсе, онда ол ерікті банкрот болып табылады. Алайда борышқор арызын соттың тиісті шешімінсіз кері қайтарып ала алмайды. Ал, ықтиярсыз Банкроттық туралы іс қозғауға кредит берушінің талабы негіз болады. Кейде фирмалардың алған қарыз ақшаларын жасырып қалу мақсатымен “жалған Банкроттыққа” ұшырау деректері де кездеседі. Бұл теріс әрекет ретінде танылып, заңмен қудаланады. Банкроттыққа ұшыраған кәсіпорынның кредит берушіге қарызын және басқа да міндетті төлемдерін өтеу туралы үшінші жақтың кепілдігі болмаған жағдайда сот баспасөзде борышқордың қаржы жағдайын жақсартып, кредит берушілердің тілек-шағымдарын қанағаттандыруына жәрдем беруге қабілетті заңи тұлғалар мен азаматтарға арналған тендр жариялай алады. Егер бір ай ішінде мұндайлар табылмаса, кәсіпорынның Банкроттықғы туралы іс заң құжаттарында көрсетілген тәртіппен қаралады да кәсіпорын мемлекеттік тіркеу регистрінен шығарылып, таратылады. Заңды тұлғалардың банкроттығы жағдайында оның салдары атқарушы директорға әсер етуі мүмкін. «ЖШС туралы» Заңның 44-бабына сәйкес, басшылық өзінің міндеттерін орындауға немқұрайлы қарағаны үшін келтірілген шығынның бір бөлігі үшін жауап береді.

ақша иконасы

Әдейі (касақана) банкроттық

Экономикалық, қызмет саласындағы қылмыс, коммерциялық ұйым басшысының немесе меншік иесінің, сол сияқты жеке кәсіпкердің жеке мүддесі немесе өзге адамдардың мүддесі үшін төлем қабілетсіздігін қасақана жасауы немесе ұлғайтуы, ірі зиянға немесе өзге де ауыр залалдарға апарып соғуы.

Коммерциялық ұйым басшысының немесе оның меншік иесінің, сол сияқты жеке кәсіпкердің жеке мүддесі немесе өзге адамдардың мүддесі үшін төлем қабілетсіздігін қасақана жасауы немесе ұлғайтуы ірі зиянға немесе өзге де ауыр зардаптарға әкеп соқса, экономикалық қызмет саласындағы қылмыс болып табылады.

Тарихы

Борышкер өзінің ақшалай міндеттемелерін орындай алмаған жағдайды нормативтік реттеу қажеттілігі ерте заманнан танылған.

Ежелгі Юнанстанда отбасының әкесі (ол мүліктің жалғыз заңды иесі болғандықтан) қарызын өтей алмаған жағдайда, бүкіл отбасы, оның ішінде әйелі, балалары және қызметшілері қарыз құлдығына айналды, бұл олардың физикалық еңбегін несие берушінің залалдарын толық өтеуімен тоқтатылды. Көптеген грек қала-мемлекеттерінде борыштық құлдық мерзімі бес жылмен шектелді, ал құлдардың өздері физикалық тұтастыққа кепілдік берді.

Бастапқыда қарызды өтемеу жазалауды талап ететін заңсыз әрекет ретінде кеңінен қабылданды. Бұл ретте, өз міндеттемелерін өтей алмау үшін жауапкершілік тек қарызды өтеу (кешірім) мәселелерін реттейтін банкроттық азаматтық-құқықтық институтының пәні болып табылмайды.

Борышкердің несие берушілер алдындағы жеке жауапкершілігін реттейтін нормалар XII кестелердің Рим заңдарында қамтылған, олар несие берушінің қарыз фактісі анықталғаннан кейін (сот шешімімен немесе оны тану бойынша) дәрменсіз борышкерді құл ету құқығын белгіледі. борышкердің өзі) және соңғысын борышкер немесе үшінші тұлғалар 90 күн ішінде төлемеген. Жеке қарызды өндіріп алу шаралары бірте-бірте мүлік айналымының қажеттіліктерін қанағаттандыруды тоқтатты және заң lex Poetelia б.з.д 326 ж. дәрменсіз борышкерлер, егер олар қылмыс жасамаса, кез келген жағдайда құлдықтан босатылды.

Рим құқығында жеке сот орындау институттарының жойылуымен несие берушілердің талаптарын мүліктік өндіріп алу институты бірте-бірте дамыды. Missio in possessionem процедурасы шеңберінде кредиторларға борышкердің мүлкін иеленуге рұқсат етілді, ал егер 30 күн ішінде кредиторлардың талаптары қанағаттандырылмаса, борышкердің мүлкі қарыз есебінен сатылды. Алайда борышкердің мүлкін сатудың өзі оның несие берушілермен қарым-қатынасын үзген жоқ. Егер ол кейіннен қандай да бір жолмен қандай да бір мүлікке ие болса, онда ол қарызды толығымен өтегенше несие берушілерге қайтарылуы керек еді. Артықшылық тек cessio bonorum институтымен белгіленді, ол борышкерге өзінің өмір сүруіне және күнкөрісіне қажетті мүлікті ұстауға мүмкіндік берді.

Төлем қабілетсіздігі туралы декларация борышкердің өз бастамасы бойынша немесе кредиторлардың немесе соттың өтініші бойынша жасалуы мүмкін. Дәрменсіз борышкердің мүлкі тыйым салынып, арнайы кредиторлар комитетінің басқаруына берілді. Ортағасырлық итальяндық құқық Римге белгісіз болған іс жүргізуді тоқтату әдісін жасады: борышкер мен несие берушілер арасындағы есеп айырысуды. Мұндай мәмілелердің шарттары әртүрлі қалаларда айтарлықтай өзгерді: мысалы, мәмілені бекіту үшін қажетті кредиторлар саны салыстырмалы немесе абсолютті болуы мүмкін. Кейбір қалаларда бітімгершілік келісім соттың қатысуымен жасалды.

Уақыт өте келе, банкроттық рәсімі әртүрлі елдерде барған сайын айқын процессуалдық ережелерге ие болды. Сонымен, 1543 жылдан бастап Англияда төлем қабілетсіздігін растау үшін төлемдерді тоқтатуды дәлелдеу қажеттілігі туындады және борышкердің экономикалық жағдайын нақтылау үшін уақыт кезеңі енгізілді.

XVII—XIX ғасырларда Еуропада сауда мен жеке меншіктің дамуымен кез келген тап өкілдеріне банкроттық процедурасын қолданудың кеңеюі байқалды.

Тек XVIII ғасырдың басына қарай ағылшын құқық жүйесінде дүние жүзінде алғаш рет адал банкрот кредиторлардың залалдарын барынша толық өтеуге ықпал ете отырып, төленбеген төлемдердің кешірілуіне сене алатындығы туралы түсінік қалыптасты. 1705 жылғы жарғы бойынша заңнамалық түрде шоғырландырылған қарыздар. Осы уақыттан бастап байқаусызда банкроттық үшін қылмыстық жауапкершілік жойылды.

Заңнаманың одан әрі дамуы борышкердің төлем қабілеттілігін қалпына келтіруге бағытталған қалпына келтіру немесе оңалту рәсімдерінің рөлінің артуына әкелді.

Әртүрлі елдердегі банкроттық

Қазақстан

Қазақстанда жеке тұлғалардың банкроттық туралы өтініштерін қабылдау 2023 жылғы 3 наурызда тиісті заң қабылданған сәттен бастап басталды. Соттан тыс және соттық банкроттық қамтамасыз етілген. Соттан тыс банкрот болған жағдайда тек борышкердің өзі ғана банкроттық туралы өтініш бере алады, ал қарыз 1600 МРП аспауы керек. Сот банкроттығы 1600 МРП астам берешекпен жұмысты қарастырады. Бұл ретте арыз тіркелген жері бойынша сотқа берілуі тиіс. 5 жыл ішінде «банкрот» мәртебесін алған тұлғаларға жаңа қарыздар мен шағын несиелер алуға тыйым салынады. Банкроттық туралы өтініш 7 жылдан кейін ғана қайталануы мүмкін. Банкрот мәртебесін алғаннан кейін 3 жыл ішінде қарыз алушы қаржылық мониторингке жатады.

АҚШ

Қолданыстағы банкроттық туралы барлық заңдарды қамтитын Банкроттық туралы кодекске (АҚШ Кодексінің 11) сәйкес кез келген компания кез келген уақытта банкроттық туралы өтініш бере алады. Жалғыз талап - компания АҚШ-та болуы керек.

Ерікті банкроттық туралы шешімді директорлар кеңесі қабылдайды, ол тиісті шешімді қабылдайды және қоғамның хаттамаларына енгізеді. Содан кейін банкроттық туралы өтініш жергілікті банкроттық сотына беріледі. Бұл соттар АҚШ аудандық сотының филиалдары болып табылады және әрбір штатта кем дегенде бір банкроттық соты бар. Бұл сотта барлық шешімдерді он төрт жыл мерзімге ұзартылатын судья қабылдайды. Ресми түрде банкроттық сот отырысының хатшысы өтінішке күнін көрсетіп мөртаңба қойған сәттен басталады.

Акционерлер мен кредиторлардың талаптары келесі ретпен қанағаттандырылады:

1. Қамтамасыз етілген талаптар – Төлемдер қамтамасыз етудің жою құнына сәйкес компанияның жауапкершілігін қамтамасыз етумен қамтамасыз етіледі.
2. Банкроттық рәсіміне байланысты шығыстар.
3. Банкроттық деп жарияланған күннен бастап 90 күндік кезеңдегі қызметкерлердің жалақысы.
4. Салықтар.
5. Қамтамасыз етілмеген кредиторлардың талаптары. Талаптарды толық қанағаттандыру үшін қаражат жетіспесе, олар пропорционалды негізде бөлінеді.
6. Акционерлер - төлемдер соңғы орындалады.

Аустралия

Аустралияда банкроттық пен төлем қабілетсіздігі 1966 жылғы Банкроттық туралы заңмен реттеледі. Банкроттық рәсімі тек жеке тұлғаларға қатысты. Дәрменсіз ұйымдар үшін тек сыртқы басқару немесе заңды тұлғаны тарату рәсіміне жол беріледі.

Сонымен қатар, егер кредитордың талабын мамандандырылған федералды магистратура сотында қарау нәтижесінде борышкердің мүлкіне тыйым салу туралы ұйғарым шығарылса, борышкер банкрот деп танылуы мүмкін.

Банкрот Аустралияның банкроттық және арбитраждық қызметіне оның мүлкі мен міндеттемелері туралы ақпаратты қамтитын тексерілген балансты ұсынуы керек. Бұл құжатты ұсынбай банкрот мәртебесін жою мүмкін емес.

Әдетте, банкроттық мәртебесі аудиторлық баланс берілген күннен бастап үш жыл бойы сақталады, алайда, жеткілікті негіздер болған жағдайда мерзім екі жылдан бес жылға дейінгі қосымша мерзімге ұзартылуы мүмкін. Атап айтқанда, табыс салығын төлемеу немесе банкрот мәртебесін алғаннан кейін алынған кірістер туралы ақпаратты бермеу банкрот мәртебесін ұзарту үшін негіз болуы мүмкін.

Австралиядағы банкроттық сіздің құқықтарыңызға белгілі бір шектеулермен келеді. Мысалы, банкрот шетелге шығу үшін арнайы рұқсат алуы керек, сонымен қатар қымбат мүліктің белгілі бір түрлерін еркін иелене алмайды.

Егер банкрот өз кредиторларымен толық есеп айырысса немесе олармен қарызды кешіру туралы бітімгершілік келісім жасаса, банкрот мәртебесі мерзімінен бұрын жойылады.

Канада

Канадада банкроттық федералды банкроттық және төлем қабілетсіздігі туралы заңмен реттеледі, ол ұйымдарға да, жеке тұлғаларға да қолданылады. Банкроттық рәсімінің дұрыстығы мен заңдылығын бақылауды конкурстық басқарушы жүзеге асырады. Банкроттың мүлкіне билік етуді банкроттық басқарушы жүзеге асырады, ол банкрот жасаған мәмілелердің заңдылығын тексеруге, кредиторлар жиналыстарына төрағалық етуге, банкрот мәртебесін ұзарту туралы өтінішхат беруге және банкроттықтан түскен қаражатты бөлуге міндетті. кредиторлар арасында борышкердің мүлкін сату. Канададағы банкроттықтың кең тараған баламасы «Қарызды өтеу туралы келісімді» жасау болып табылады, ол кредиторлар мен борышкер арасындағы қарызды толық кешірген жағдайда тараптар белгілеген мерзімде қарыздың соңғы бөлігін өтеу туралы келісімді көздейді. . Борышкер, егер оның берешегі 5000 АҚШ доллары мен 75000 АҚШ доллары аралығында болса (бұл сома жалғыз тұрғылықты жері болып табылатын жылжымайтын мүліктің ипотекасы бойынша міндеттемелерді қамтымайды) болса, мұндай келісімді жасау туралы ұсыныспен жүгіне алады. Егер несие беруші 45 күн ішінде келісімді қабылдамаса, онда жалпы банкроттық рәсімі басталады.

Нидерланд

Голландияның банкроттық кодексі. үш түрлі процедураны қамтиды:

банкроттық (голланд. Faillissement), ол азаматтарға да, ұйымдарға да қатысты және оның мақсаты борышкердің мүлкін кредиторлар арасында бөлу;

борышкер ұйыммен жасалатын бітімгершілік келісім (голланд. Surseance);

Қарызды кешіру (голландиялық Schuldsanering) - бұл тек азаматтарға қатысты рәсім.

Украина

Украинада 2019 жылғы 21 қазанда Украинаның Банкроттық рәсімдері туралы кодексі күшіне енді. Енді банкроттық рәсімі барлық санаттарға: заңды тұлғаларға да, жеке тұлғаларға да қолданылады.

Кодекстің 115-бабына сәйкес, банкроттық рәсімін қаржылық қиындықтарды жеңе алмайтынына сенетін борышкердің өзі ғана бастай алады. Сонымен бірге, құжатта кредитордың даусыз қарызы болған жағдайда да банкроттық рәсімін қозғауға құқығы жоқ екендігі көрсетілген.

Сіз тек банкроттық туралы өтініш бере аласыз, егер:

1. қарыз сомасы ең төменгі жалақының кемінде 30 еселенген мөлшерін құрайды (2022 жылға - шамамен 200 мың гривен);
2. екі ай ішінде борышкер ай сайынғы төлемдердің 50%-дан астамын қайтармаса;
3. борышкерде өндіріп алуға болатын мүлкінің жоқтығы туралы сот қаулысы болса;
4. төлем қабілетсіздігі қаупі бар (ауыр ауру, жұмысынан айырылу және т.б.).

Баға келесі факторлардан тұрады:

1. сот алымы – 10 ең төменгі күнкөріс деңгейінде;
2. борышты қайта құрылымдауды басқаратын төрелік басқарушыға үш айлық сыйақы – айына 5 ең төменгі күнкөріс деңгейі.

Швеция

Швецияда банкроттықты (konkurs) компания да, жеке тұлға да жариялай алады. Швед заңнамасы банкроттықты төлем қабілетсіздігінен ажыратады, ол төленуі тиіс қарызды төлеуге қабілетсіздікті білдіреді. Кредитор немесе борышкер банкроттық туралы өтініш бере алады. Борышкердің сыртқы басқарушысы оның мүлкін басқаруды өз қолына алып, оны несие берушілер мен борышкердің мүддесі үшін сатуға тырысады. Банкроттықтың алдында тұрған адам немесе компания өз активтеріне қол жеткізе алмайды (кейбір жағдайларды қоспағанда). Жеке тұлғалар банкроттыққа сирек жүгінеді. Кез келген жағдайда кредиторлар арнайы уәкілетті мемлекеттік органдардың медиациясына жүгіну арқылы ақша талап ете алады; кредиторлар, әдетте, жеке тұлғалардың банкроттығынан пайда көрмейді, өйткені банкроттың мүлкінен аударымдар ең алдымен ол тағайындаған әкімшіге түседі. Жеке тұлғалардың төленбеген қарыздары банкроттықтан кейін күшінде қалады. Алайда аса ірі қарыздары бар адамдар қарызды өтеу рәсімін (skuldsanering) бастауға болады. Өтініш бергеннен кейін олар қарызды қайта құрылымдау жоспарын алады, оған сәйкес олар бес жыл бойы төлей алатынын төлейді, содан кейін борышкер құқық бұзушылық жасаған кезде жәбірленушілерге төленетін өтемақыны қоспағанда, барлық қалған қарыздары жойылады.