Барсхан (көне қала)

Барсхан, (Жоғарғы Барсхан кейде Барсған) — Ыстықкөлдің (Қырғыз Республикасы) оңтүстік- шығыс жағалауында, Барсхауын өзенінің бойында болған ортағасырлық қала, Ұлы Жібек жолының бойындағы ірі сауда орталығы.

Барсхан жайлы алғашқы мәлімет 9 ғасырда араб билеушілерінің сарайында қызмет атқарған Ибн Хордадбектің жазбаларында кездеседі. Шығыс Түркістан мен Батыс Түркістанның арасын байланыстырған сауда жолының бойындағы қалалар мен елді-мекендерді түгел атап шыққан ол, Тараздың маңында Төмен Барысхан, ал Ыстықкөлдің оңтүстік жағалауында Жоғары Барсхан орналасқандығын хабарлайды. 10 ғасырда өмір сүрген араб географы Ибн Жафардың Жоғары Барсхан «төрт үлкен, бес кіші елді мекеннен» тұрады деген мәліметі қазіргі кезде оның қала екендігіне күмән туғызып, орналасқан ауданы белгілі болғанмен, нақты орны анықталмай келеді. 11 ғасырда өмір сүрген парсы тарихшысы Махмуд Гардизидің еңбегі мен тағы бір авторы белгісіз дерек бойынша, Жоғары Барсхан қарлұқтардың жікіл тайпасының орталығы болған. Оның билеушісі Манака, кейбір деректерде Тебін Барсхан деп аталған. Қаланың билеушісі қарлұқтардан шыққанымен, қарапайым халық тоғыз оғыздарға қолдау білдіріп отырған. Жазба деректер бойынша , Жоғары Барсхан 8 ғасырда қалыптасып, 13 ғасырға (Шыңғыс хан шапқыншылығына) дейін болған. Гүлденген кезеңі 10-12 ғасырлар аралығы. Осы тұста ол Ұлы Жібек жолының бойындағы ірі сауда орталығына айналған. Қалада 3000-ға жуық түтін болған. Соғыс жағдайында 6000 әскер шығара алған. Бұл күнде Барсхауын өзенінің бойындағы ондаған қалалар мен елді-мекендердің орындары анықталғанмен, қайсысы Жоғары Барсхан екені белгісіз болып отыр.