Батыс Қазақстан облыстық тарихи-өлкетану мұражайы

Батыс Қазақстан облыстық тарихи-өлкетану мұражайы — Орал қаласындағы 1832 жылы негізі қаланған тарихи-мәдени мекеме. Батыс Қазақстан облысының республикалық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің тізіміне енген қала құрылысы және сәулет ескерткіші. Мұражай аймақтың маңызды мәдени және ағартушылық орталығы болып табылады.

Батыс Қазақстан облыстық тарихи-өлкетану мұражайы
Бұрынғы атауы	Орыс-қырғыз (қазақ) мектебі
Жалпы мәлімет
Статусы	Республикалық маңызы бар сәулет ескерткіші
Мекен жайы	Достық алаңы.
Орналасқан қала	Орал
Құрылысы аяқталды	1864

Орналасқан жері

Орал қаласы, Достық алаңы.

Кезеңі

Мұражай 1836 жылы ашылды, ғимарат 1864 жылы тұрғызылды.

Тарихи деректер

Мұражай 1836 жылы Орал әскери училищесі жанында құрылды, 1870 жылы Орал училищесінің ғимаратына (кейіннен Орал педагогикалық колледжінің ғимараты) көшірілді. 1906 жылы дербес казак әскери мұражай ретінде қызмет етіп, ол үшін арнайы ғимарат салынды. Бірақ мұражай әр тұрлі жылдары қаланың басқа ғимараттарына да көшіп отырды. Мұражайдың ашылуындағы ерекше рөлді жергілікті мұғалім М.К. Курилин атқарды.

Облыстық тарихи-өлкетану мұражайы орналасқан ғимарат шығыс стиліндегі XIX ғасырдың тұпнұсқалы екі қабатты құрылысы болып табылады. Ол орыс-қазақ кәсіби мектебіне арналды. Бұл ғимаратқа мұражай 1980 жылы көшті. Құрылыстың жалпы ауданы 2432,7 шаршы метр. Бүгінгі күні мұражай экспозициясы 1809,1 шаршы метрді алып тұр.

Мұражай құрамы

Облыстық тарихи-өлкетану мұражайының құрамына бірнеше филиал кіреді. Олардың арасында суретші С. Ғұмаровтың мұражайы, Е. Пугачевтың үй-мұражайы, А. С. Пушкиннің мұражайы, Жәңгір хан атындағы тарихи-этнографиялық мұражай, табиғат және экология мұражайы, Сырым ауданындағы С. Датұлының тарихи-өлкетану мұражайы, Қаратөбе ауданындағы М. Мералиев атындағы тарихи-өлкетану мұражайы, Жаңақала ауданындағы Д. Нұрпейсова атындағы өнер мұражайы, Казталов ауданының Көктерек ауылы тарихи-өлкетану мұражайы, Жәнібек аудандық тарихи-өлкетану мұражайы және "Рухани жаңғыру" мұражайы бар. Оның қорларында б.з.б. IV-VІІ ғасырлардағы алтын бұйымдардың бірегей үлгілері, қазақ батырларының сауыттары, ХVІІІ-ХІХ ғасырлардың ескі кітаптары, ХVІІ-ХІХ ғасырлардың белгілері, қолданбалы өнер жәдігерлері, ХVІІІ-ХІХ ғасырлар киімдері, ыдыстары және көптеген басқа да заттар сақталады.

Мұражай қоры

Мұражай залындағы археологиялық қазбалар кезінде табылған қыш құмыралар, ыдыстар, қола мен темірден соғылған жебе ұштары, еңбек құрал-жабдықтары өлкенің көне замандағы тарихы мен мәдениеттен мағлұмат берсе, 19 ғ. мен 20 ғ-дың бас кезінде қолданылған әшекей бұйымдар, үй жиһаздары, тұрмыстық заттар, ер-тұрмандар Батыс Қазақстан төңірегінде ғұмыр кешкен қазақ қолөнер шеберлерінің шеберліктерін танытады. Сондай-ақ, мұнда 19 ғ-дың соңы - 20 ғ-дың бас кезіндегі Орал қаласындағы саяси, әлеуметтік оқиғалар, тарихи тұлғалар өмірі жайында баяндайтын құнды фотосуреттер, құжаттар, заттық деректер қойылған. Мұражай қорындағы ауылшаруашылығы өнімдерінің түрлері, шикізат өнімдері, еңбек ерлері жайындағы мәліметтер облыстық өндірістік және шаруашылық дамуының тарихын көрсетеді. Мұражайдың дербес бөлімі болып табылатын Мәншүк Мәметова мұражайында оның ерлігінен хабар беретін материалдар мен заттық деректер, Емельян Пугачевтің мұражай-үйінде орыс қөтерілісшісі Е.А. Пугачевтің Оралда болуын баяндайтын құжаттар, соғыс қарулары; Табиғат және экология мұражайында өлкенің географиялық жер жағдайының кескіндеме-карталары, кен байлықтарының үлгілері, өлкеде кездесетін өсімдіктер мен жан-жануарлардың қатырылған бейнелері қойылған. Сондай-ақ, суретші С. Ғұмаров және орыс жазушысы М. Шолохов мұражайлары да Батыс Қазақстан облыстық тарихи-өлкетану мұражайының бөлімі ретінде жұмыс істейді. Мұражайда жалпы саны 21930 экспонат сақтаулы. Тұрақты және көшпелі көрмелер, облысы теледидар және радиодан арнаулы хабарлар ұйымдастырылып тұрады.