Башқұртстан Республикасының Ұлттық мұражайы

**Башқұртстан Республикасының Ұлттық мұражайы**
Башқұртстан Республикасының Ұлттық мұражайы
Құрылған уақыты	1864
Орналасқан жері	Башқұртстан, Уфа қаласы, Советская көшесі, 14
Мұражай түрі	археология, тарих, этнография, нумизматика, табиғат,
	Ортаққордағы санаты: Башқұртстан Республикасының Ұлттық мұражайы

Координаттар: 54°43′13″ с. е. 55°56′49″ ш. б. / 54.72028° с. е. 55.94694° ш. б. ^(G) ^(O) ^(Я)

Башқұртстан Республикасының Ұлттық мұражайы — Үфі қаласында орналасқан Ресейдің ең көне мұражайларының бірі.^[1] Башқұртстан Республикасының Ұлттық мұражайы бұрынғы шаруа жер Банкінің ғимаратында орналасқан. Ғимараттың жобасын 1905 жылы сәулетші Друкер жасаған. Ұлттық мұражайдың Башқұртстанның түрлі аудандарында орналасқан 9 бөлімшесі бар.^[2] Мұражай қорында қазіргі уақытта Башқұртстанның көне заманнан бүгінгі күнге дейінгі материалдық және рухани мәдениетінен сыр шертетін 140 мыңға жуық экспонат бар.^[3]^[4]^[5]^[6]

Тарихы өңдеу

Уфа губерниясының мұражайы ресми түрде 1864 жылы сәуірде құрылды. Алғашқы экспонаттар мен үлгілер тез жиналды, сол жылдың күзінде Үлкен Ильинская (бұрынғы Фрунзе, қазіргі Заки Валиди) көшесіндегі ерлер гимназиясының ғимаратында бірнеше залдар ашылды.

Мұражайдың жинақтары тез өсіп, 1871 жылы оларға Верхнеторговая Площадта (бұрынғы Губерния кеңсесі) ғимарат берілді. Ол бастапқыда бір қабатты болды. Екінші қабат 1872 жылы қосылып, 1880 жылы келушілер үшін өлкетану мұражайы ашылды.

Қазан төңкерісіне дейін мұражай ресейлік және халықаралық көрмелерге белсенді қатысып, көптеген медальдар мен сертификаттарға ие болды. Революциядан кейін мұражай өз атауын және үгіт-насихат саясатын бірнеше рет өзгертті: 1919 жылы Шығыс халықтарының Уфа тарихи-әлеуметтік мұражайы, 1921 жылы Оңтүстік Орал мұражайы болды, ал 1923 жылдан бастап башқұрт Орталық аймақтық мұражайы болды.^[7]

1926 жылдың күзінде Башқұрт орталық аймақтық мұражайы Октябрь революциясы көшесінің бойындағы 10-шы ғимаратқа көшіп, 63 жыл бойы өз жұмысын жалғастырып, оқу-ағарту жұмыстарын жүргізді. 1989 жылдың аяғында мұражай Совет көшесі, 14-үйде орналасқан бұрынғы облыстық комсомол комитеті мен Башқұрт АКСР Жоғарғы Кеңесі Президиумының ғимаратына көшті.

Мұражайдың жаңа кезеңі 1993 жылы басталады - Башқұрт мемлекеттік біріккен мұражайы Башқұртстан Республикасының Ұлттық мұражайы болып өзгертілді.^[8]

Мұражайдың қазіргі жағдайы өңдеу

Мұражай ғимараты сырты да, іші де жақсы жағдайда сақталған. Кіргеннен кейін, кассалардан өткеннен кейін екінші қабатқа залға кіретін үлкен баспалдақ бар. Үлкен баспалдақтың сол жағында бірінші қабатқа түсетін басқыштар бар, холл қабаттар арасында орналасқан. Мұражайда көптеген көрме залдары бар, олардың көпшілігін үнемі белгілі бір экспозициялар алып тұрады.^[9]

Башқұртстан ұлттық мұражайы Уфа қаласында орналасқан басты мұражай. Оның құрамында бөлімше құқығында 10 мемлекеттік мұражай жұмыс істейді, оның 6-ы қалаларда және 4-еуі ауылдық жерлерде орналасқан.

35 көрме залында археология (қола және тас дәуірі), тарих (XV-XXI ғасырлар), башқұрт және республиканың басқа халықтарының этнографиясы (удмурттар, мордвалар, марийлер, украиндар, чуваштар және т.б.) ашылды. Башқұртстанның табиғатына арналған залдар әртүрлі биологиялық орталармен: «Қосмекенділер, бауырымен жорғалаушылар және балықтар», «Башқұртстан үңгірлері», «Тас дәуірі» және шағын экспозиция аймақтың тірі символдарының бірі - Бурзян арасымен таныстырады.

Ең құнды (бірегей) коллекциялар: