Баға құралымы

Баға құралымы - бағаның, олардың құрылымының, деңгейлері мен арасалмақтарының қалыптасуы мен өзгеруі үдерісі. Экономиканы басқарудың аса маңызды құралдарының бірі. Қазіргі кезде отандық жоне әлемдік тәжірибені басшылыққа ала отырып, бағаның қалыптасуының негізгі үш әдісін (тәсілін) бөліп көрсетуге болады, олар; шығынға, сұраным мен бәсекеге бағдарланған әдістер. Шығынға бағдарланған тәсіл бағаны "шығын + пайда (немесе + сауда үстемесі, үстеме баға)" қағидасы бойынша белгілеуді, сондай-ақ пайданың жалпы көлемін алу және залалсыздық арқылы белгілеуді көздейді. Бағаны "шығын + пайда" формуласы бойынша белгілеу шығыннан тыс пайыз ретіндегі пайданы қоса отырып, өнімнің толық өзіндік құнын калькуляциялауға негізделген, яғни баға өнім (жұмыстар, қызметтер) түрінің пайдалылық деңгейі бойынша белгіленеді. Сүранымға бағдарланған Баға құралымында екі тәсіл қолданылады: кемсіту тәсілі, яғни сұраным ауытқуындағы айырмашылыққа қарай табысты көбейту үшін түрлі нарықтарда немесе нарықтың бөліктемелерінде түрлі баға белгілеу тәсілі; тауарлардың сұрыптамалық тобы бойынша белгілеу тәсілі, мұнда белгілі бір мақсатта (мысалы, пайданы, сатуды көбейту мақсатында) баға белгілеуге бүкіл сұрыпталымдық топ шеңберінде қол жеткізіледі. Бәсекеге бағдарланған Баға құралымында (жабық сауда-саттық) жеткізушілер (өндірушілер, құрылысшылар, т.б.) тауардың белгілі бір түрінің жеткізіліміне арналған сауда-саттыққа шақырылады. Олардың ең төмен баға көрсетілген ұсыныстары (тендерлер) күні бұрын желімделген конвертпен табысталады, оны ашқаннан кейін ең төмен баға белгіленген ұсыныс сатып алушылар үшін ең тиімді баға ретінде қабылданады. Бұл ретте баға тағайындау туралы шешім меншікті шығынға ғана емес, сонымен бірге бәсекелестердің ықтимал ұсыныстарын талдауға да негізделуге тиіс.