Бақылау (басқару)

Бақылау –
1) экономикалық нысандар мен үдерістерді басқарудың құрамдас бөлігі. Нақты жай-күйдің заңдарда‚ нұсқаулықтарда‚ ережелерде‚ шарттарда‚ келісімдерде‚ жобаларда‚ есеп саясатында көзделген қажетті жай-күйге сай келуін тексеру мақсатымен нысанды қадағалау. Ол субъектіні басқарудың нақты міндеттеріне, құқықтарына және міндеттемелеріне сай келуін қадағалау мақсатын көздейді.Бақылау мынадай түрлерге бөлінеді: мемлекеттік бақылау (мұндай мәртебеге заң шығарушы органдарға тікелей бағыныста жұмыс істейтін бақылау органдарына беріледі); ведомстводан тыс (бағыныштылықтан тыс) бақылау (өкім жүргізуші және атқаушы билік органдары жүргізетін бақылау ); ведомстволық (бағыныштылық) бақылау (ішкі шаруашылық бақылау ды қоса, бақылауға өкілеттігі бар идаралық органдар жүргізетін бақылау); аудиторлық бақылау [бақылау нысандармен (клиентпен) қаржы тексеруін жүргізу туралы шарт негізінде жүзеге асырылатын тәуелсіз, міндетті, ақылы бақылау]; бақыланатын нысандарына қарай: өндірістік үдерістің барысын бақылау, технологиялық бақылау, қаржылық бақылау (қаржы бақылауы), еңбек тәртібін бақылау, т.б.; кезеңділігіне (дүркінділігіне) қарай: ұдайы бақылау, дүркіндік бақылау және бір жолғы бақылау; қамту ауқымына қарай: жалпы бақылау және іріктемелі бақылау Жалпы бақылау мынадай қағидалы тәсім бойынша жүргізіледі: бақылау тұжырымдамасын таңдау (жүйе, үдеріс немесе жеке тексеру, бақылаудың тақырыбы мен мақсаты, бақылаушы орган); бақылаудың мақсатын айқындау (нысаналылық, ұдайылық, тиімділік); бақылау нормалары (әдептік, құқықтық, өндірістік, т.б нормалар); бақылау әдістері [алдын ала жүргізу (диагностикалық, сауықтырушылық), ағымдағы және қорытынды]; Бақылаудың көлемі мен саласы (толық, бастан-аяқ, көріністік, қаржылық, өнімнің сапасы, еңбектің өнімділігі, экология, т.б.);
2) заңды тұлға мен жеке тұлғаның қол астындағы субъектінің жарғылық капиталына басым түрде қатысуға орай не жасасылған шартқа сәйкес немесе өзгедей себеппен оны басқарудың қаржы немесе өзгедей саясатын айқындау қабілеті. Басым түрде қатысу акциялардың 50%-дан астам дауыс беретін пакетін иемдену деген сөз‚ ал акционерлердің саны айтарлықтай болған жағдайда субъектіні нақты басқару үшін бір қолда акциялардың 20%-дан астамын ұстау жеткілікті.

Бақылау.