Уикипедия

Бетюль Качар

Бетюль Качар (түр. Betül Kaçar, 1983) — түрік-американдық астробиолог және Висконсин-Мэдисон университетінің доценті. Ол NASA-ның астробиологиялық зерттеу орталығын басқарады, ол өмірдің негізгі атрибуттарын, оның шығу тегін және олардың басқа әлемдердегі өмір сүру және өмір іздеу туралы түсініктерімізді қалай қалыптастыру керектігін зерттейді[1].

Бетюль Качар
түр. Betül Kaçar
Туған күні

1983 (1983)

Туған жері

Ыстанбұл, Түркия

Азаматтығы

 Түркия

Ғылыми аясы

астробиолог, химик, зерттеуші

Жұмыс орны

Мадисондағы Висконсин университеті, Жер және өмір туралы ғылымдар институты,
НАСА астробиология институты,
Гарвард университеті (2014-2018),
Аризона университеті (2018-2021)

Ғылыми дәрежесі

PhD-доктор

Альма-матер

Эмори университеті, Мармара университеті

Білімі және мансабы

өңдеу

Качар Ыстанбұлда дүниеге келген[2]. Ол өз отбасында ресми білім алған алғашқы әйел болды[3]. Ол Мармара университетінде химияны оқыды. Ол Ховард Хьюз медициналық институтының студенттеріне жаз бойы Эмори университетінде Органикалық химия бойынша ғылыми зерттеулер жүргізу үшін стипендия алды[2]. Бетюль 2004 жылы Эмори университетіне оралып 2010 жылы ферменттердің құрылымы мен функцияларының байланысы бойынша биомолекулалық химия бойынша докторлық дәрежеге ие болды[4]. Докторлық дәрежесін алғаннан кейін қашар өмірдің пайда болуын зерттеуге көшті. 2010 жылы ол Джорджия технологиялық институтында НАСА-ның ғылыми қызметкері болып тағайындалды[5]. 2011 жылы ол NASA стипендиясын алды, ал 2013 жылы NASA астробиология институтынан және экзобиология бөлімінен қаржыландырылды[2]. Ол 2014 жылы Гарвард университетіне орналасып, органикалық және эволюциялық биология кафедрасының ғылыми қызметкері ретінде тәуелсіз зерттеу тобын басқарды[6]. 2015 жылы ол Темплтон стипендиясын алып, Harvard Origins бастамасының мүшесі болды[7]. Качар 2019 жылы NASA-ның ерте мансап факультетінің ғылыми қызметкері болып тағайындалды. 2020 жылы ол Research Corporation and Science Advancement компаниясынан ғаламдағы өмірді зерттеу үшін Scialog стипендиясын алды[8].

Зерттеулері

өңдеу

Качардың зерттеулері өмірдің пайда болуын, ерте эволюцияны, ғаламдағы тіршілікті және эволюцияның молекулалық механизмдерін қалай түсінуге болатындығын қамтиды. Қазіргі уақытта ол басқа планеталар мен ежелгі өмірді зерттеу үшін NASA-ның молекулалық палеобиология – астробиология орталығын басқарады[9]. Ол NASA зерттеу орталығын басқарған алғашқы түрік әйелі және ең жас ғалым. Ол қазіргі микробтық геномның ішіндегі ежелгі генді бірінші болып тірілтті[10]. Ол «палеофенотип» терминін қазіргі компоненттердің эволюциялық тарихын қайта құру және зерттеу арқылы енгізді, содан кейін олардың фенотиптерін биосигнатуралармен байланыстырып, тау жыныстарының шежіресіне, демек геологиялық және экологиялық контекстке негізделген өзгерістер туралы түсінік алды[11]. 2020 жылы ол пребиотикалық химияны, протоспермияны, тіршіліктің пайда болуына қабілетті химиялық компоненттерді басқа планеталық денеге жіберуді ұсынды[12]. Оның зерттеу тобы «эволюциялық аялдаманы» модульдің жергілікті өнімділік шыңына жетуіне жол бермейтін эволюциялық механизм ретінде генетикалық жүктемені жүктейтінін, яғни тоқтаған модульді алып жүретін организм модуль өнімділігі оңтайлы организммен салыстырғанда бейімделу шығындарынан зардап шегетінін анықтады[13].

Качар – Висконсин-Мэдисон университетінің бактериология кафедрасының профессоры[14]. Ол сонымен қатар Токио технологиялық институтының жер және өмір туралы ғылымдар институтының доценті[15][16]. Оны NASA астробиология институтының «көрнекті мүшесі» деп атайды[17][18]. Ол жетекші зерттеуші ретінде 9 миллион доллардан астам гранттық қаржыландыру алды[19].

Қоғамдық қызметі

өңдеу

Качар бүкіл әлем бойынша астробиологиялық зерттеулер саласындағы мұғалімдер мен студенттерге қызмет көрсететін «SAGANet» астробиологиялық ақпараттық-насихаттық және бұқаралық желісінің жалғыз құрылтайшысы болып табылады. 2011 жылы Качар Bluemarble ғарыштық ғылыми институтының мүшесі болды[20]. Ол бұған дейін ELSI Origins Network ғаламдық ғылыми үйлестірушісіне қатысқан, оның мақсаты жас зерттеушілердің өмірдің пайда болу саласына қатысуын кеңейту болды[21]. Ол 2020 жылы SXSW-де планетадан бөтен өмірді іздеуді талқылады[22] . Качар бүкіл әлем бойынша қыздар мен әйелдердің білім алуына қолдау көрсету үшін 2020 жылғы «Ұрпақ теңдігі үшін» БҰҰ әйелдері науқанының серіктесі болды[23].

Марапат мен құрмет

өңдеу

Оның құрметіне 2010 WISE ғарыштық телескопының көмегімен астрономдар ашқан астероид 284919 Качар аталды. Атауға ресми сілтеме Халықаралық астрономиялық одақтың шағын денелер номенклатурасы бойынша жұмыс тобында 2021 жылдың 8 қарашасында жарияланды.

Дереккөздер

өңдеу
  1. ↑ https://www.minorplanetcenter.net/db_search/show_object?object_id=284919
  2. ↑ a b c http://www.turkofamerica.com/index.php/people/academians/item/4676-betuel-kacar-invokes-the-past-in-modern-bacteria
  3. ↑ https://www.youtube.com/watch?v=7U_3gGjhjwQ
  4. ↑ https://extremebiology.wordpress.com/2009/01/19/an-interview-with-betul-kacar-a-phd-student-at-emory-university/
  5. ↑ http://humanorigins.si.edu/about/events/scientist-dr-betul-kacar
  6. ↑ https://edwards.oeb.harvard.edu/people/betul-kacar Мұрағатталған 31 наурыздың 2018 жылы.
  7. ↑ https://scholar.harvard.edu/betul/home
  8. ↑ https://rescorp.org/news/2020/02/scialog-signatures-of-life-in-the-universe-fellows-named
  9. ↑ NASA Astrobiology web  (ағыл.). www.nasa.gov (9 November 2020). Басты дереккөзінен мұрағатталған 15 қаңтар 2021.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 6 ақпан 2021.
  10. ↑ Biologists Invoke the Past in Modern Bacteria, Quanta Magazine  (ағыл.). www.quantamagazine.org (18 June 2015). Басты дереккөзінен мұрағатталған 4 желтоқсан 2020.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 6 ақпан 2021.
  11. ↑ Kacar, Betul (2017-12-28). "Resurrecting ancestral genes in bacteria to interpret ancient biosignatures". Philosophical Transactions of the Royal Society A: Mathematical, Physical and Engineering Sciences 375 (2109): 20160352. Bibcode 2017RSPTA.37560352K. doi:10.1098/rsta.2016.0352. PMID 29133450. 
  12. ↑ If we are alone in the universe should we do anything about it?  (ағыл.). aeon.co. Басты дереккөзінен мұрағатталған 27 қаңтар 2021.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 6 ақпан 2021.
  13. ↑ Venkataram, Sandeep (2020-08-04). "Evolutionary stalling and a limit on the power of natural selection to improve a cellular module". Proceedings of the National Academy of Sciences 117 (31): 18582–18590. doi:10.1073/pnas.1921881117. PMID 32680961. 
  14. ↑ Betul Kacar  (ағыл.). Басты дереккөзінен мұрағатталған 20 қыркүйек 2021.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 20 қыркүйек 2021.
  15. ↑ Kacar, Betul | ELSI  (ағыл.). www.elsi.jp. Басты дереккөзінен мұрағатталған 31 наурыз 2018.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 30 наурыз 2018.
  16. ↑ MCB Heads to the Stars with Astrobiologist Dr. Betul Kacar | Molecular and Cellular Biology  (ағыл.). mcb.arizona.edu. Басты дереккөзінен мұрағатталған 31 наурыз 2018.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 30 наурыз 2018.
  17. ↑ NASA Astrobiology (2017-09-08), Early Career Spotlight Series: Dr. Betul Kacar, https://www.youtube.com/watch?v=7U_3gGjhjwQ, retrieved 2018-03-30  Источник. Басты дереккөзінен мұрағатталған 9 қыркүйек 2017.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 18 наурыз 2022.
  18. ↑ https://girisimcikafasi.com/betul-kacar-istanbuldan-nasaya-uzanan-basari-hikayesi/ Мұрағатталған 6 шілденің 2018 жылы.
  19. ↑ https://www.astrobio.net/alien-life/research-center-hub-origins-life-studies/
  20. ↑ Betul Kacar – Blue Marble Space Institute of Science  (ағыл.). www.bmsis.org. Басты дереккөзінен мұрағатталған 31 наурыз 2018.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 30 наурыз 2018.
  21. ↑ A hub for origins of life studies, Astrobiology Magazine  (ағыл.). www.astrobio.net. Басты дереккөзінен мұрағатталған 12 қараша 2020.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 6 ақпан 2021.
  22. ↑ SXSW Wonder House  (ағыл.). sxsw.arizona.edu/betul-kacar. Басты дереккөзінен мұрағатталған 14 ақпан 2021.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 6 ақпан 2021.
  23. ↑ I am Generation Equality: Betul Kacar, astrobiologist in search of life in the Universe  (ағыл.). eca.unwomen.org. Басты дереккөзінен мұрағатталған 26 қаңтар 2021.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 6 ақпан 2021.
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Бетюль_Качар&oldid=3364309» бетінен алынған