Бижанғали Әбілқасұлы Жанқадамов

Бижанғали Әбілқасұлы Жанқадамов - (1889 жылы Ілбішін уезі, Қалдығайты болысының 10-ауылында (қазіргі Қаратөбе ауданы Ханкөл ауылы) - 1937). Алашорда үкіметі Батыс бөлімшесінің мүшесі, белсенді кайраткер.

Жасында ауылдан оқып, кейін Оралдың реалдық әскери мектебін бітірген. 1913 жылы Қазан малдәрігерлік институтына оқуға түсіп, үш жыл оқып, Орал облысы әскери губернаторының сұранысы бойынша соғыс аяқталған соң институтқа қайта түсуге халық ағарту министрінің 25 шілде 1916 жылғы №9092 санды ресми рұқсат алғаннан кеиін қазақ оқығандары тобында Батыс майданға аттанып, сондағы жігіттерді елге жеткізу ісімен шұғылданған.[1] 1916 жылы майдандағы тыл жұмысына адам алуды тоқтатуды талап еткен Жайық сырты қазақтары өкілдерінің құрамында Петроградқа барады.Тыл жұмысындағыларға көмектесу жөнінде «Қазақ» газетіне хат жариялауға қатысты. 1917 жылы Ә. Бөкейханның шақыруымен Батыс майдандағы жігіттерді елге жеткізу жұмысын ұйымдастырады. Сол кезде ол өзіне жүктелген міндетті мүлтіксіз орындайтын жауапкершілігін, табандылығын һәм іскерлігін көрсетеді. Соның арқасында елдің де, ел ағаларының да оған деген сенімі арта түседіОл ізденгіш, естіген-білгенін көңілге тоқып, ой корыта білетін аса зерек адам болған. Соның арқасында көп білім жинап, кемеліне келіп толысады.. 1917 жылы сәуірдің ортасында Орал қаласында өткен Орал облысы қазақтарының сиезіне делегат болып, Орал облысы қазақ комитетінің мүшелігіне қабылданады. 1917 жылы күзде екінші қазақ облыстық сиезінің шешімімен жүргізілген земство сайлауында Жымпиты уездік жер басқармасының төрағасы болып сайланады. 1918 жылы 22-25 тамыз аралығында Комуч пен Сібір үкіметі Челябі қаласында өткізген кеңеске М.Шоқай және Х.Досмұхамедұлымен бірге Ойыл уәлаяты земствосы атынан Б.Жанқадамов та қатысады.

Комучтің Алашорда үкіметін мойындауы үшін Б.Жанқадамов Алаш қайраткерлерімен бірге күреседі. 1918 жылы Алашорда атынан Уфа мемлекеттік кеңесіне қатысты. 1919 жылы Батыс Алашорда қызметкерлерінің алғаш жасалған тізіміне кірді. Қызмет тәжірибесі ескеріліп, 1919 жылы Батыс Алашорда үкіметінің Ойыл облыстық жер басқармасы жанындағы комиссары болып тағайындалады. 1919 жылы Ж.Досмұхамедұлының Жымпиты отряды мен Қызылдардың бірінші Армиясы қүрамындағы Татар атқыштар полкі арасындағы келіссөзге қатысады.

Алашорда тараған соң кеңес жүмыстарына біраз атсалысады. 1920 жылы Елек корпусын қолға түсіру операциясын басқарады. 1920 жылы Орынборда Қазәсревкомның редколлегиясында аударма комиссиясын басқарды. 1924 жылдан кейін Қалдығайты, Көкөзек болыстарында кеңес жүмыстарын атқарады. 1936 жылы жұмыстан босатылады. 1937 жылы Орал қаласында «Алашорда белсендісі, халық жауы» деген айыппен тұтқындалады. НКВД Батыс Қазақстан «үштігінің» 25 қарашадағы қаулысымен 1937 жылы 2 желтоқсанда атылған.[2]

Дереккөздер өңдеу

  1. https://egemen.kz/article/zhanqadamov-turaly-zhanha-derek Мұрағатталған 23 қыркүйектің 2017 жылы.
  2. «Алаш» қозғалысы. Алматы, 2008. ISBN 9965-32-715-7