Бима-Сумбан халықтары
Бима-Сумбан халықтары — Шығыс Индонезиядағы халықтар тобы. Бима - 86 000 (2000), манггарай (586 мың адам), энде (120 мың адам), нгада (70 мың адам), наге және кео (114 мың адам) , лио (179 мың адам) т.б. Батысында Флорес, Сумба аралдарында (235 мың адам).[1] Жалпы саны 3,1 миллион адам (1992).[2]
| Бима-Сумбан халықтары | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
3,1 млн.(1992) | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
Тілі өңдеу
Олар австронезия отбасының орталық австронезия тобының бима-сумбан тілдерінде сөйлейді.[3]
Діні өңдеу
Сумба, нгада, лио, наге, кео және энделер арасында христиандар басым (католиктер, реформаторлар). Манггарай, әсіресе бималардың арасында сүнниттік мұсылмандар басым, хавулар дәстүрлі нанымдарды ұстанады.
Кәсібі өңдеу
Негізгі дәстүрлі кәсібі - қолмен атқарылатын ауыл шаруашылығы. Күріш - негізгі азық-түлік дақылы және маниок, ямс, таро егіледі. Аңшылық және терушілік (Флорес аралындағы Наге мен Нгада арасында) сақталған. Тоқу өнері де дамыған.[4]
Өмір салты өңдеу
Тауда орналасқан елді мекендері – кейде тас қабырғамен қоршалған кумулус немесе, ортасында – ғибадатхана мен рулық ғибадатханасы-мегалиттері бар алаңқай бар. Тұрғын үйлері – үлкен отбасылық қауымға арналған қадалы ұзын үй (бір қада – «ана» - басқаларына ұқсамайтын, ою-өрнекпен қапталмаған, оның жанында ата-бабаларының құрбандық ошағы орналасқан).
Патрилинейлік отбасылық немесе ағайындық топтар, қалыңдық бағасы, ауылшаруашылық жұмыстары басталғанға дейін инициациялар (ұлдарды сүндеттеу, қыздардың тісін қағу және қаралау), аграрлық және аңшылықпен аяқталатын мерекелер (нгадалар арасында) ғұрыптары сақталған. Христиан дінін қабылдағанға дейін 20-ғасырдың ортасына дейін қайықтармен жерлеп, теңізге (сикка) ағызу және бас аулау дәстүрі болған.
Ауызша шығармашылығы – этногенетикалық аңыздар, мифтер мен ертегілер (күнделікті, жануарлар туралы), еңбек әндері, қауымдық, салт-дәстүрлік әндер, ән байқаулары. Нақты ән айтумен қатар вокалдық дыбыс шығарудың ерекше түрлері қолданылады, мысалы Сумба аралындағы әйелдердің әндеріндегі дірілдеген ырғақ. Билері – топтық және дара орындалады, мысалы, бамбук діңіне таяқтардың ырғақты соққыларымен сүйемелдеуімен ерлердің «мело» биі бар (биші арнайы маска киеді). Музыкалық аспаптардың ішінде мембранафондар, идиофондар, бамбук флейталары басым.
Дереккөздер өңдеу
- ↑ Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/1866305 Мұрағатталған 26 мамырдың 2022 жылы.
- ↑ Большой энциклопедический словарь https://www.vedu.ru/bigencdic/7069/
- ↑ Бима-сумбанские народы https://megabook.ru/article/%D0%91%D0%B8%D0%BC%D0%B0-%D1%81%D1%83%D0%BC%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5%20%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D1%8B
- ↑ Әлем халықтарының энциклопедиясы. Бима-Сумбан халықтары http://www.etnolog.ru/people.php?id=BIMS
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |