Бима-Сумбан халықтары

Бима-Сумбан халықтары — Шығыс Индонезиядағы халықтар тобы. Бима - 86 000 (​​2000), манггарай (586 мың адам), энде (120 мың адам), нгада (70 мың адам), наге және кео (114 мың адам) , лио (179 мың адам) т.б. Батысында Флорес, Сумба аралдарында (235 мың адам).[1]

Бима-Сумбан халықтары
Бүкіл халықтың саны

3,1 млн.(1992)

Ең көп таралған аймақтар

 Индонезия

Тілдері

бима-сумбан тілі

Діні

христиандық, католицизм, суннизм

Тілі

өңдеу

Олар австронезия отбасының орталық австронезия тобының бима-сумбан тілдерінде сөйлейді.[2]

Діні

өңдеу

Сум­ба, нга­да, лио, на­ге, кео және эн­делер арасында христиандар басым (католиктер, реформаторлар). Манггарай, әсіресе бималардың арасында сүнниттік мұсылмандар басым, хавулар дәстүрлі нанымдарды ұстанады.[3]

Кәсібі

өңдеу

Негізгі дәстүрлі кәсібі - қолмен атқарылатын ауыл шаруашылығы. Күріш - негізгі азық-түлік дақылы және маниок, ямс, таро егіледі. Аңшылық және терушілік (Флорес аралындағы Наге мен Нгада арасында) сақталған. Тоқу өнері де дамыған.[4]

Өмір салты

өңдеу
 
Мақта иірушілер

Патрилинейлік отбасылық немесе ағайындық топтар, қалыңдық бағасы, ауылшаруашылық жұмыстары басталғанға дейін инициациялар (ұлдарды сүндеттеу, қыздардың тісін қағу және қаралау), аграрлық және аңшылықпен аяқталатын мерекелер (нгадалар арасында) ғұрыптары сақталған. Христиан дінін қабылдағанға дейін 20-ғасырдың ортасына дейін қайықтармен жерлеп, теңізге (сикка) ағызу және бас аулау дәстүрі болған.[5]

Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары

өңдеу

Тауда орналасқан елді мекендері – кейде тас қабырғамен қоршалған кумулус немесе, ортасында – ғибадатхана мен рулық ғибадатханасы-мегалиттері бар алаңқай бар. Тұрғын үйлері – үлкен отбасылық қауымға арналған қадалы ұзын үй (бір қада – «ана» - басқаларына ұқсамайтын, ою-өрнекпен қапталмаған, оның жанында ата-бабаларының құрбандық ошағы орналасқан). Ұзын үй оңтүстік моңғолоидтардың мәдениетімен байланысты, ал дөңгелек саятшылық (манггаралар арасында) Шығыс Индонезияның бастапқы тұрғындарының дәстүрлерінен басталады.[6]

Фольклоры

өңдеу

Ауызша шығармашылығы – этногенетикалық аңыздар, мифтер мен ертегілер (күнделікті, жануарлар туралы), еңбек әндері, қауымдық, салт-дәстүрлік әндер, ән байқаулары. Нақты ән айтумен қатар вокалдық дыбыс шығарудың ерекше түрлері қолданылады, мысалы Сумба аралындағы әйелдердің әндеріндегі дірілдеген ырғақ. Билері – топтық және дара орындалады, мысалы, бамбук діңіне таяқтардың ырғақты соққыларымен сүйемелдеуімен ерлердің «мело» биі бар (биші арнайы маска киеді). Музыкалық аспаптардың ішінде мембранафондар, идиофондар, бамбук флейталары басым.[7]

Дереккөздер

өңдеу
  1. Бима-Сумбан халықтары. Тексерілді, 16 шілде 2024.
  2. Бима-Сумбан халықтары. Тексерілді, 16 шілде 2024.
  3. Бима-Сумбан халықтары. Тексерілді, 16 шілде 2024.
  4. Әлем халықтарының энциклопедиясы. Бима-Сумбан халықтары. Тексерілді, 16 шілде 2024.
  5. Бима-Сумбан халықтары. Тексерілді, 16 шілде 2024.
  6. Бима-Сумбан халықтары. Тексерілді, 16 шілде 2024.
  7. Бима-Сумбан халықтары. Тексерілді, 16 шілде 2024.