Бирма әдебиетінің жанралары

Бирма әдебиетінің жанрлары

Пальма жапырағындағы көптеген қолжазбалар , тасқа таңбаланып жазылған өлеңдер мен прозалар ежелгі дәуірде әдеби дәстүрдің болғандығын дәлелдейді. Бирмада әдебиеттің пайда болуы мен дамуы 9-13 ғасырларға жатады. 11 ғасырда елдің феодалдық типтегі Паган империясымен бірігүіне байланысты Бирманың мемлекттік діні – хинаян буддасы болды, ал пали тілі - діни , іскерлік және әдеби тіл болып қалыптасты . Бирма әдебиетінің пайда болуы осы Паган мемлекетімен тығыз байланысты. Бирма мемлекеті өте әлсіз болғандықтан ,айналадағы күшті мемлекеттер Бирманы өзіне тез бағындырып алды. Басып алған елдермен арадағы қарым-қатынас бирма халқының ұлттық мәдениетінің қалыптасуына зор ықпалын тигізді: монс жазбасының негізінде бирма алфавиті жасалды , пью құрылыс техникасы бирма архитектурасының негізі болды.

Бирма жазуының бізге жеткен ең алғашқы ескерткіштері

Бирма жазуының бізге жеткен ең алғашқы ескерткіштері 105 жылы тасқа жазылған ескерткітер болып саналады. Қазіргі күнде Паган дәуірінде жазылған көптеген жазба ескерткіштер табылып,тарихи қызығушылықты тудырып отыр. Мысалы, “Мья зеди” (1113) стеласы Паган патшасы Чанзиттың (1084-1113) ұлы Раджакумардың бұйрығымен қаланып , төрт тілде жазылған.

Бирма өлеңінен үзінді

Бирма өлеңінен үзінді келтірсек:

Бір шындық бар бақытқа шын жетерде

Өмірім менің өкініпенен өтер ме?!

Аяусыз бұл табиғат қылған заңдылық,

Бақытсыздықпен ,қасіретпен кетерме?

Өмірдің бақыты неде?

Міне патша ойланды,

Мырзалар бас иіп,алдында оның толғанды.

Келеді патша жарқыраған сарайға ,

Ыстығы мен суығы бар маңайға.

Жәннат рахаты шашылғандай,

Бірде жалған, бірде шындық,

Бақыт іздеп шұғыла толқын арайға.

Ол мені өтіруге жол бермесе ,

Кешіріп мені,босатуға бір көнсе.

Көнермін маңдайға жазған тағдырға,

Әркімнің санасына жетпесе.

Адам қаншалықты күшті болғанымен ,

Қолынан тағдыры талып кетпесе.

Бирма өлең құрылысы

14 ғасырдың ортасында Бирма жерінде пайда болған Ава патшалығы классикалық поэзия мен оның формальдық негізінің қалыптасуына біршама ықпал етті. Бирма өлең құрылысы оның тілдік ерекшелігіне байланысты. Өліңдегі ең басты нәрсе – бір қатардағы буын мен ұйқастың саны болды. Өленің әр қатары әдеттегідей төрт буынан тұратынын және ережедегідей синтаксистік бірлікте аяқталғаннан көрсетпейді. Бірінші қатардың соңғы буыны екінші қатардың үшінші буынымен немесе төртінші қатардың екінші немесе бірінші буынымен ұйқас келеді: 4-3-2 немесе 4-3-1. 14-16 ғасыр аралығында Бирманың классикалық поэзиясы өркендеп , Шин Махатилавун , Шин Махарататар, Шин Уттамаджо және Шин Оун сынды ақындардың діни поэмаларында жаңа қоғам мен туған жер табиғатының сұлулығы көрініс тапты.