Уикипедия

Бихарлықтар

Бихарлықтар — Үндістанның Бихар штатында тұратын халықтар тобы. Саны — 97,6 млн., Бихар штатында — 92,5 млн., Непалда — 3,64 млн., Бангладеште — 1,45 млн. (1992). Осы топқа кіретін бходжпурдтар, магахи мен майтхилдықтар салт-дәстүрі жағынан өте жақын халықтар және осы жердің байырғы тұрғындары болып есептеледі.

बिहारी
Бихарлықтар
Ең көп таралған аймақтар
 Үндістан

97,6 млн.

 Непал

3,64 млн.[1]

 Бангладеш

1,45 млн.[2]

 Бутан

10 000[3]

Тілдері

майтхили тілі

Діні

индуизм, ислам

Тілі өңдеу

Кейде бихар тілін де, хинди тілі сөйлеу ерекшеліктерін де қолданады. Бихарлықтар үш диалектіде сөйлейді. Майтхили (Бихардың солтүстігі мен шығысында), Магахи (орталықта) және Бхжпури (батыста). Солардың ішінде тек Майтхилиде жазу мен әдебиет бар.[4]

Діні өңдеу

Бихарлықтардың көпшілігі вишнуттар, шиваиттар, мұсылман-сүниттер, христиан, сикх, джайн, басқа буддашылдар топтары да бар. 2011 жылғы халық санағы бойынша Бихар халқының 82,7%-ы индуистар болса, 16,9%-ы мұсылмандар болды. Джайнизм, сикхизм және буддизмді ұстанатындардың аймақтық қауымдастығы бар. Мұсылмандар негізінен қалада тұрады.[5]

Тарихы өңдеу

Бихар территориясы ежелгі үнді мәдениеті мен мемлекеттілігінің қалыптасу орталықтарының бірі болып табылады. Мұнда Митхила (Видеха), Вайшали (Личхави), Магадха және Анга мемлекеттері болған. Бихар жерінің бір бөлігі Малла, Кошала және Ванга штаттарының құрамына кірді. «Бихар» термині бастапқыда Бихар Шарифке іргелес аумаққа қатысты Бхактияр Кхилджидің тұсында пайда болды, көптеген буддистік монастырлар - вихаралар табылды. Б.з.б. 6 ғ-да Бихарда буддизм мен джайнизм пайда болды. Жеке провинция ретінде Бихар Акбар билігімен ресімделді, содан кейін оған қазіргі Бихардың солтүстік аумақтары мен Чотангпур-Сантал Паргана аймағы кірді.[6]

 
Бихардағы ауыл-шаруашылық жұмысы

Кәсібі өңдеу

Негізгі кәсібі – егіншілік, күріш, сонымен қатар бидай, тары, бұршақ, қант қамысы, темекі егіледі. Олар ірі қара, қой, ешкі, шошқа (негізінен төменгі касталар), құс ұстайды. Бихардан тыс жерде бихарлықтар көбінесе жер иелігіне ие емес, олар кәсіпкерлікпен, саудамен айналысады, өнеркәсіпте және кәсіпорында жұмыс істейді.

Өмір салты өңдеу

Бихарлар арасында әртүрлі таптар мен касталар бар - брахмандар, раджпуттар, касталар, банилар, бхумихарлар, ядовтар, курмилер, теле, дусад, чамар, паси, дом, мұсахар, гоала, лохар, дхоби және сури. Каста эндогамиясы қолданылады. Неке қалыңдықтың қалыңмалы арқылы жүзеге асады, апалы-сіңлілердің өзара алмасу тәжірибесі (гольта) белгілі. Отбасы моногамды. Жесір әйелдің қайта некеге тұруы мүмкіншілігі бар. Ер мұрагерлер мүліктің тең үлестерін алады, үлкен ұл басты мұрагер болады.

 
Бихар ауылының балалары

Ауылдары небәрі 500 адам тұратындай шағын болып келеді. Ганг өзенініңнің бойындағы ауылдарда адамдар жиі (2 мыңнан 15 мыңға дейін) орналасқан. Бұл жерде үйлер бір қабатты, қабырғасы саманнан тұрғызылып, шатырдың құламасы 2 — 4 қатар қамыс не шимен жабылады. Солтүстік-батыс, оңтүстік аудандардағы үйлердің тірегі бамбуктен тұрғызылып, қабырғалары қамыстан өрілген, балшықпен сыланған.[7]

Ұлттық киімдері — дхоти, сари. Солт. Бихарлақтакрдың киімдерінде мұсылмандық үлгі байқалады. Ұлттық тағамдары: пісірілген күріш, дал, шелпек, ашыған сүт, шербет. Мерекелік тағамдары: пулао (палау), жеміс, ет, балық қосып пісірілген күріш. Оңтүстікте ауыр өнеркәсіп, солтүстік аудандарда өңдеу өнеркәсібі жақсы дамыған (темекі фабрикасы, қант зауыты бар), қалалары шағын және онда көбіне мұсылмандар тұрады. Майтхил, магахи, бходжпури әдебиеті жақсы дамып келеді.[8]

Дереккөздер өңдеу

  1. ↑ Значение слова "Бихарцы" https://mnogoslovs.ru/%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5/%D0%B1%D0%B8%D1%85%D0%B0%D1%80%D1%86%D1%8B
  2. ↑ БИХАРЦЫ https://sanstv.ru/dict/%D0%B1%D0%B8%D1%85%D0%B0%D1%80%D1%86%D1%8B
  3. ↑ Современная энциклопедия БИХАРЦЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/1596-%D0%91%D0%98%D0%A5%D0%90%D0%A0%D0%A6%D0%AB
  4. ↑ Бихарцы https://my-dict.ru/dic/bolshaya-sovetskaya-enciklopediya/10597-biharcy/
  5. ↑ Бихарцы– культура, история, религия https://tureligious.com.ua/bykharts-kultura-ystoryia-relyhyia/
  6. ↑ Народы Индии https://kk.wikipedia.org/w/index.php title=%D0%91%D0%B8%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BB%D1%8B%D2%9B%D1%82%D0%B0%D1%80&action=submit
  7. ↑ Әлем халықтарының энциклопедиясы. Бихарлықтар http://www.etnolog.ru/people.php?id=BIHA
  8. ↑ «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл, ISBN 5-89800-123-9, II том


  Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз.
Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет.
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Бихарлықтар&oldid=3118147» бетінен алынған