Бовилла көлі
Бовилла көлі (алб. Ujëmbledhësi i Bovillës) — Албаниядағы 4,6 шаршы шақырым (1,8 шаршы миль) су қоймасы, Тирананың солтүстік-шығысында және Кружадан оңтүстік-шығысқа қарай шамамен 9 мильде (14 км) Дайт тауының ұлттық саябағында орналасқан. Тирананы ауыз судың көп бөлігін қамтамасыз етеді.[1]
| Бовилла көлі алб. Ujëmbledhësi i Bovillës | |
 | |
| Бовилла көлі | |
| Морфометрия | |
|---|---|
| Теңiз деңгейiнен биіктігі | 91 м |
| Ауданы | 4,6 км² |
| Тереңдігі | 53 м |
| Орташа тереңдігі | 45 м |
| Су алабы | |
| Құятын өзен | Теркузе |
| Орналасуы | |
| 41°15′50″ с. е. 19°31′47″ ш. б. / 41.2638° с. е. 19.5296° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 41°15′50″ с. е. 19°31′47″ ш. б. / 41.2638° с. е. 19.5296° ш. б. (G) (O) (Я) | |
| Ел |  Албания |
| Аймақтар | Тирана, Круя |
 Бовилла көлі Ортаққорда | |
Географиясы
өңдеуКөл Ишемнің бір саласы Теркузе өзенінің бөгеті арқылы қалыптасады. Теркузенің бастауы жағалаудағы тау тізбегінің сыртқы тізбегінің шығысында, Мая-э Гомтитит тауы (1268 м) мен Мали-и Бжешит (1239 м) арасындағы терең Шкалле-е Бовиллес каньоны арқылы өтеді. Бөгет осы каньонға кіре берісте орналасқан және жергілікті конгломераттан, қиыршық тас пен құмнан жасалған. Оның биіктігі 91 м, ұзындығы 130 м.
Құрылыс жұмыстары бастапқыда 1988 жылы басталып, коммунизмнің күйреуімен тоқтап қалды. 1993 жылы қазанда Италия мемлекетінің қолдауының арқасында жұмыс қайта жанданды. 1996 жылы құрылыс аяқталғаннан кейін көлді толтыру және өз мақсатына жету үшін 1998 жылға дейін қажет болды.
Су деңгейі жыл бойына 7–10 метрге өзгеріп отырады, судың жоғарғы шегіне жаңбырлы қыс айларында жетеді. 2006 жылдан 2008 жылға дейінгі өлшеулер ең үлкен тереңдіктің шамамен 45 метр екенін көрсетті. Бастапқы 53 метр тереңдіктегі айырмашылық өзеннің жоғары ағысынан түсірген шөгіндіге байланысты болуы керек.
Теркузе шамамен 98 км2 (38 шаршы миль) су жинау алаңынан жылына шамамен 105 000 000 м3 су береді. Жылдық су тұтыну шамамен 78 000 000 м3 құрайды - шамамен су қоймасының көлемі. Өңдеу зауытына су қоймасынан секундына шамамен 1800 литр су болат құбыр арқылы (жылына шамамен 50-ден 57 миллион м3) жеткізіледі. Осы жер үсті суынан басқа, Тирананың ауыз сумен қамтамасыз етілуі секундына 2,8 м3 қажетті қажеттілікті қанағаттандыру үшін табиғи жер асты ұңғымалары мен артезиан суымен толықтырылған (2009 жылғы бағалау). Резервуарды Тирананың солтүстігіндегі Кодра Куке қаласындағы өңдеу зауытымен байланыстыратын болат құбырдың диаметрі шамамен 90 см. Су қоймасындағы судың бір бөлігі суаруға да пайдаланылады.
Табиғатты қорғау
өңдеуКөл Дайт тауы ұлттық саябағында, Штаме пасс ұлттық саябағының оңтүстігінде орналасқан. Шатқалдың айналасындағы жартас пен бөгет өрмелеуге жақсы мүмкіндіктер ұсынады. Көлде жүзуге тыйым салынады. Көлде балықтың бірнеше түрі ғана болды: Шнайдер (Alburnoides bipunctatus) және Барбус тұқысы ең көп таралған. Балықшылар көп мөлшерде ақ амур балықтарын аулады. Судың сапасын жақсарту үшін күміс тұқы (Hypophthalmichthys molitrix) бірнеше рет енгізілді.
Бес мыңнан астам халқы бар тоғыз шалғай ауыл су қоймасының төңірегіндегі төбешіктерде шашырап жатыр. Тұрғындар күнкөріс көзін негізінен ауыл шаруашылығынан алады. Су қоймасын жасау үшін 400-ге жуық отбасын көшіруге тура келді. Олар өз жерлері үшін өтемақы алды, бірақ қозғалыс әлі де қатты қарсы болды.[2]
2001 жылдың қыркүйегінде су қоймасынан шыққан суда жағымсыз иіс пен дәм алғаш рет байқалды. Кейіннен жан-жақты тексеру нәтижесінде судың сапасы жақсы екені анықталды. Иістің көзі оттегіге тәуелді актинобактериялар мен стрептомицеттер деп болжанған. Мамандар судың лайлануын азайту шараларын ұсынды: эрозияны азайту мақсатында орманды қалпына келтіру, су қоймасының жағасынан қорғалатын аумақты қалпына келтіру, маңайдағы елді мекендер мен шаруашылықтардың ағынды суларын өңдеу.
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Heppner Harald Hauptstädte in Südosteuropa: Geschichte, Funktion, nationale Symbolkraft — Böhlau Verlag Wien, 1994. — P. 146. — ISBN 978-3-205-98255-5.
- ↑ Steve Iatrou 28 Albanians arrested in fight over dam. OMRI Daily Digest II, No. 151 (4 тамыз 1995).
Библиография
өңдеу- Aleko Miho, Alqiviadh Çullaj, Reinhard Bachofen (Ed.), Bovilla (Albania) – Limnological Study / Studim Limnologjik. Julvin 2, Tirana 2009, (researchgate.net).