Бояғыштар

Бояғыштар - жеке органикалық заттар және олардың қоспалары; әр түрлі материалдарға түс беруге пайдаланылады. Олар маңызы бiрдей жиi сияқты қолданып, айқын айыратын функциялар материалдардың бояуында белгi қоятындығыменнен, бояу және пигмент терминдер. Бояу - бұл қай затқа жұққызылатын (оған тартумен) материалға iшкi туысқандықпен өңдеудiң қандай болса да кезеңдерiне кем дегенде ие болады. Еритiн бояуды процесстiң кейбiр кезеңiнде бояу ортасындағы бояулары. Олар материалдарды iшiне кiредi және тал жiптерi бар мықты байланыстарды аз-кем құрастырады. Барлық тоқыма бояулар - органикалық зат

Азинді бояғыштар

Хинониминді бояғыштар тобы, түстері қызылдан қою қараға дейін болатын феназин туындылары; тоқыма емес материалдарды бояуда, полиграфиялық бояулар өндірісінде, лазер техникасында, т.б. жерлерде қолданылады.

Акридинді бояғыштар

Aкридин туындылары; табиғи жібек және кейбір тоқыма емес материалдарды сары немесе қызғылт сары түске бояуда қолданылады.

Ализаринді бояғыштар

Құрамында окси- тобы бар антрахинон туындылары; басытқы бояғыштар ретінде қолданылады.

Аминксантенді бояғыштар

ксантеннің туындылары; тоқыма емес материалдарды бояуда, сия, қарындаш, косметикалык препараттар ендірісінде қолданылады.

Антантронды бояғыштар

Aнтантрон туындылары; мақта, вискоза, зығыр маталарға ашық қызғылт сары түс беретін кубтық бояғыштар ретінде, қағаз бояуда, полиграфиялық бояулардың пигменттері ретінде қолданылады.

Антрахиноназолды бояғыштар

Aнтрахинон ядросымен конденсацияланған азол туындылары, мұндағы X — О, 8, N11; мақта, вискоза және зығыр маталарына күрен қызыл, қызыл және күлгін қызыл түс беретін кубтық бояғыштар ретінде колданылады.

Антрахинонды бояғыштар

Антрахиноннын амино- және окси- туындылары; синтездік және басқа талшықтарды бояуда, лак-бояу және резеңке өнеркәсібінде, полиграфияда колданылады.

Арилметанды бояғыштар

диарилметанды, триарилметанды, ксантенді және акридинді бояғыштардың топтық атауы.

Ацедиантронды бояғыштар

Полициклді хинондар; кубтық бояғыштар, жасанды және синтетикалық талшықтарды бояуда пигмент ретінде, полиграфиялық бояулар өндірісінде, т.б. салаларда қолданылады.

Ацетонерімтал бояғыштар

Ацетонда ерімтал бояғыштар; суда ерімейтін бояғыштар; негізінен, ацетат талшығын бояуда қолданылады.

Басытқы бояғыштар

Тоқыма материалдарды суды ерітінділерінде бояйтын және металдық басытқылар, тотығу дәрежесі +3 болатын металдар қосылыстарының (хром, темір, т.б.) көмегімен талшық бетіне ұсталатын бояғыштар.

Белсенді бояғыштар

Молекула- ларының қүрамында талшықтар макромолекулаларының функциялық топтарымен коваленттік байланыс түзіп, әсерлесетін атомдар немесе атомдық топтамалары бар бояғыштар.

Виолантронды бояғыштар

Виолантрон туындылары; кубтық бояғыштар, пигменттер, люминофорлар ретінде колданылады

Гемицианинді бояғыштар

Тізбектің шетінде азоты бар орын- басарларының біреуі ғана гетероцикл құрамына кіретін полиметинді бояғыштар; катионды бояғыштар ретінде полиакрилонитрилді талшықтар бояуда колданылады.

Диазинді бояғыштар

қараңыз .

Диарилметанды бояғыштар

Пара орындарында электрдонорлық және электракцепторлық орынбасарлар болатын фенилметан туындылары; полиакрилонитрилді талшықтар бояуда, көбейткіш техникада қолданылады.

Дибензпиренхинонды бояғыштар

Полициклді хинондар, мұндағы К — Н, С1, Вг; сары түсті бояулар беретін кубтық бояғыштар ретінде колданылады.

Изовиолантронды бояғыштар

Изовиолантронды галогендеуде тузілетін өнімдер; ашық күлгін жөне кызғылт КӨК түс беретін кубтық бояғыштар, пластмасса, резеңке, ЛБМ пигменттері ретінде қолданылады.

Индигоидті бояғыштар

Гетероциклді қосылыстар, мұндағы X — N. 8, А — көміртек атомымен бес немесе алты мүшелі ароматтық немесе гетероциклдік қалдық түзетін атомдар тобы; кубтық бояғыштар және пигменттер ретінде қолданылады.

Индикаторлық бояғыштар

Қараңыз .

Катионды бояғыштар

Құрамында аммоний тобы бар бояғыштар; полиакрилонитрилді және басқа синтетикалық талшықтарды бояуда қолданылады.

Ксантенді бояғыштар

Окси және аминоксантенді бояғыштардың топтық атауы. 

Кубты бояғыштар

Суда ерімейтін бояғыштар, сілтілік ортада ерімтал және целлюлоза талшықтарына тартылғыштығы бар туындылар түзіп тотықсызданады.

Күкіртті бояғыштар

Химиялық қосылыстардың күрделі қоспалары; молекулалар құрамында гетероциклді фрагменттер, өзара дисульфидті, сульфидті және басқа топтармен байланысқан ароматтық және хиноидты циклдері бар, мақта маталарын және жіптер бояуда қолданылады.

Қышқылды-басытқылы бояғыштар

Құрамына қышқылдық топтар кіретін басытқы бояғыштар.

Қышқылдық бояғыштар

Cуда ерімтал, карбон қышқылдары мен сульфоқышқылдар тұздары; жүн, табиғи жібек, полиамидті талшықтар, былғары, т.б. бояуда қолданылады.

Майдалық бояғыштар

Cуда ерімейтін немесе аз мелшерде еритін бояғыштар; жоғары дисперсті сулы суспензиялардағы гидрофобты талшықтарды бояуда қолданылады.

Майда ерімтал бояғыштар

Полюссіз және аз полюсті орталарда ерімтал бояғыштар, бензиндерге, майларға, балауыздарға аздаған түс беруге қолданылады.

Макрогетероциклді бояғыштар

Полифункционалды қосылыстар, мұндағы А — бірдей немесе әр түрлі карбо- немесе гетероциклді ароматтық фрагменттер; түстері қою көктен сарыға дейін өзгереді

Мероцианинді бояғыштар

Tізбек шеттерінде азоты бар электрондонорлы және оттекті электронакцепторлы орынбасарлары бар полиметинді бояғыштар; синтетикалық және жасанды талшықтарды сары түске бояйтын пигментгер мен дисперсті бояғыштар ретінде қолданылады.

Металы бар бояғыштар

Қышқылдық бояғыштар (көбінесе азобояғыштар), молекулаларына металл атомын (Сг, Со, Си) өндіріс процесі кезінде енгізеді; жүн және полиамидті талшықтар бояуда қолданылады.

Монометинцианинді бояғыштар

Cимметриялы азоты бар гетероциклді радикалдар арасында бір метин тобы бар цианинді бояғыштар; фотоэмульсиялардың оптикалық сенсибилизаторлары ретінде қолданылады.

Негіздік бояғыштар

Cуда ерімтал органикалық негіздердің тұздары; жүн, табиғи жібек, полиамидті талшықтар, қағаз, жазу машинасының ленталарын бояуда, фаналь лактарының өндірісінде, т.б. салаларда қолданылады.

Оксазинді бояғыштар

Хинониминді бояғыштар, феноксазин туындылары; түстері қызғылт күлгіннен көкке дейін өзгереді; пигменттер мен тікелей бояғыштар ретінде және лазер техникасында колданылады.

Оксанинді бояғыштар

Тізбек шеттерінде оттек бар орынбасарлар кіретін полиметинді бояғыштар; фотоэмульсиялардың оптикалық сенсибилизаторлары ретінде қолданылады.

Оксиксантенді бояғыштар

Ксантеннің туындылары; тоқыма емес материалдарды бояуда қолданылады.

Перинонды бояғыштар

Полифункционалды қосылыстар, ароматты орто- және перидикарбон қышқылдары ангидридтерінің ароматты моноаминдермен, орто- және перидиаминдермен әрекеттесу өнімдері; кеңінен қолданылатын пигменттер және синтетикалық талшықтарды бояуға арналған бояғыштар ретінде қолданылады.

Пиразолантронды бояғыштар

Полициклді қосылыстар, пиразолантрон туындылары; сары, қызыл, сүр түсті бояулар беретін кубты бояғыштар ретінде колданылады.

Полиметинді бояғыштар

Oрганикалық косылыстар; молекула құрамында тақ санды электрондонорлы I және электронакцепторлы орынбасарлары тізбек шеттерінде орналасқан; ацетатты және полиакрилонитрилді талшықтардың бояғыштары, фотоэмульсиялардың оптикалық сенсибилизаторлары ретінде, лазер техникасында қолданылады.

Полиметинцианинді бояғыштар

Ашық тізбектегі метин топтарының саны >5 болатын цианинді бояғыштар; фотоэмульсиялардың оптикалық сенсибилизаторлары ретінде лазер техникасында қолданылады.

Полициклді бояғыштар

Кубты бояғыштар, құрамдарында қос іліктес байланыстар жүйесімен біріккен карбонил топтары бар карбо- және гетероциклді көп ядролы конденсацияланған қосылыстардың туындылары.

Спиртер1мтал бояғыштар

Cпиртте және оған ұқсас еріткіштерде ерімтал бояғыштар; нитролактар және спиртгі лактарға қою сия түс беру үшін қолданылады.

Тиазинді бояғыштар

Хинониминді бояғыштар тобы, түсі күлгіннен жасылға дейін өзгеретін фенотиазин туындылары; лазер техникасында, гистологияда, жүн, жібек, мақта маталарын бояуда қолданылады.

Тиоиндигоидты бояғыштар

Mолекулаларында ең болмаса бір күкіртті гетероциклді қалдығы бар индигоидті бояғыштар тобы; кең түсті гаммалы кубты бояғыштар және пигменттер ретінде қолданылады.

Триарилметанды бояғыштар

Tрифенилметанның туындылары тоқыма емес материалдарда, бояуда, полиграфиялық бояулар, сиялар, фанальды лактар өндірісінде, қышқылды-негізді индикаторлар ретінде қолданылады.

Триметинцианинді бояғыштар

Aшық тізбегінде үш метин тобы бар цианинді бояғыштар; фотоэмульсиялардың оптикалық сенсибилизаторлары ретінде, лазер техникасында қолданьшады.

Тіке бояғыштар

Tоқыма материалдарды тікелей сулы ерітіндіден бояуға қабілеті бар бояғыштар.

Фталоилакридонды бояғыштар

фталоилакридон туындылары; кубты бояғыштар ретінде қолданылады.

Фталоцианинді бояғыштар

Mакроғетероциклді бояғыштар; кешенішіндік қосылыстар, мұндағы М — Си, №, Со және т.б. түстері қызғылт көктен жасылға дейін өзгереді; полиғрафияда лак-бояу өнеркәсібінде пигменттер ретінде, резеңке, пластмасса, бояуда, электр және лазер техникасында және тіке бояғыштар ретінде қолданылады.

Хинониминді бояғыштар

Eкіншілікті ароматтық аминдер туындылары, түстері қызғылт көктен жасылға дейін өзгереді; түрлі түсті фотографияда қолданьшады

Цианинді бояғыштар

Tізбек шетінде екі азоты және гетероциклді қалдықтары бар полиметинді бояғыштар; түстері сарыдан көкке дейін өзгереді, фотоэмульсиялардың оптикалық сенсибилизаторлары ретінде қолданылады.