Бірлік-II

Бірлік-II – көне зират. Павлодар облысы, Баянауыл ауданындағы өзімен аттас ауылдың маңында. 1988–92 жылдары Солтүстік Қазақстан археология экспедициясы (жетекшісі А. Бейсенов) зерттеді. Құрамында қола дәуірінің соңғы кезеңіне, ерте темір дәуіріне және ішінара орта ғасырларға жататын 40-тан астам ескерткіштер тобы бар. Оның 29-ы зерттелді. Екеуі орта ғасырларға, қалғандары ерте темір дәуірінің Тасмола мәдениетіне (б.з.б. VII–I ғасырлар) жатады. Мұның 10 обасы мәдениеттің ерте сатысына, қалған 17 оба Қорғантас кезеңіне жатады. Алғашқылары толық зерттелген. Екі кезеңнің обалары да тас пен топырақтан дөңгелене үйіп жасалған. Мүрделер қарапайым шұңқыр қабірлермен қатар 2–3 м тереңдікте орнатылған жәшік тәрізді тас қабірлерге де жерленген. Ерте кезеңге (б.з.б. VII–IV ғасырлар) жататын 15-, 16-обалардан табылған жұптасқан үлкен тас жәшіктердің ұзындығы 3 м, ені 2 мәдениеті Ортасы тас қабырғамен бөлінген бұл жәшіктерге балалы әйелдер жерленген. Қорғантас кезеңінің (б.з.б. III–I ғасырлар) обаларынан алынған деректер мәдениеттің соңғы сатысына қарай орын алған өзгерістерден хабар береді. Бұл кезеңде жерлеу ғұрпында біраз жаңалықтар пайда болды, темірден жасалынған бұйымдар көбейді. Бірлік-II зиратынан қоладан, темірден, тастан жасалған бірнеше заттар табылды. Сонымен бірге обалардың құрылысы мен жерлеу ғұрпы және жерленген адамдардың антропологиялық сипаты туралы құнды ғылыми деректер алынды. Бірлік-II зиратынан алынған бас сүйектерді зерттеу Тасмола мәдениеті тұсындағы жергілікті тұрғындардың шығыстық (Орталық Азиялық) белгілері бар еуропалық үлкен нәсілге жататынын көрсетті. Мұндай белгілер Қорғантас сатысына қарай жақындаған сайын көбейе түскен.

Археологиялық зерттеулер