Бұлғашы

Бұлғашы, бұлғыншы — орта ғасырлардағы түркі тектес тайпа. Оның “булагачин” (“бұлғын аулаушылар”) деген атауы 12 ғасырдың аяғы мен 13 ғасырдың басында алғаш рет белгілі болды және бұл тайпаның сол кездегі аты емес, кәсібін ғана білдірді. Тайпаны Шыңғыс хан бағындырып және оған осы дәстүрлі шаруашылық міндетін жүктегеннен кейін, сол замандағы әдет бойынша “булгачин” атауының күші жойылды. Ертедегі Бұлғашылардың айналасында тек нағыз түркі тайпалары — барғұт (ежелгі түркіше байырқу), кури (ежелгі түркіше құрықандар), теле (телес) (түркілердің сол қанаты) тұрған; Бұлғашылар Барғожын — Тоқымды (“Баргуджин — Тоқум” аймағын — Байқал көлінің алабын) қоныстанған, ал бұл жерлерде ежелгі заманнан түркі тайпалары, негізінен, құрықандар мен байырқулар тұрған. Мұның бәрі Бұлғашының моңғол тайпасы еместігін дәлелдейді. Рашид әд-Дин (14 ғасыр) “Жами ат-тауарих” атты шығармасының арнаулы тарауында булагачин мен кәрәмучин тайпалары туралы былай деп жазды: “Бұлардың екеуі де сол Барғожын — Тоқым аймағында, қырғыздар елінің қиыр шетінде өмір сүрді дейді. Сондай-ақ, ол Иранда Хулагу әулеті билік жүргізген заманда “бұл тайпалардың әмірлері де, әмір еместері де белгілі және атақты болмағанын” хабарлайды. Бұлғашы Шыңғыс хан әскерімен бірігіп, олардың батысқа жасаған жорығына қатысқан. Темірдің Моғолстанға жорығы туралы деректемелерінде Бұлғашы (түркіше булгаши деген атпен) моңғол тайпаларының бірі ретінде тағы да аталады. Моғолстанның билеушісі Уәйіс хан өлгеннен кейін Бұлғашы бұл елден кетіп, Түркістанға, Әбілхайыр ханның қол астына қоныс аударды. Қазір Бұлғашы ұрпақтары қырғыздар ішінде кездеседі.

Дереккөздер

“Қазақ энцклопедиясы II том”