Бұғықоңыз

Бұғықоңыз-(лат. Lucanus cervus) тарақ мұртшалылар немесе мүйізділер тұқымдасына(lucanidae)жатады.

Бұғықоңыз
Ғылыми топтастыруы
Әлемі: Эукариоттар Дүниесі: Жануарлар Жамағаты: Буынаяқтылар Табы: Жәндіктер Сабы: Қатты қанаттылар Тұқымдасы: Мүйізді қоңыздар Тегі: Бұғықоңыздар Түрі: Бұғықоңыз

Таралу аймақтары.

Еуропада,сонымен қатар Кіші Азия мен Солтүстік Африкада таралған.Бұл Еуропа фаунасының ең ірі қоңызының таралу аймағы-кәдімгі Батыс Жерорта теңізі. Еуропада жалпақ жапырақты ормандар аймағының дерлік барлық жерінде тіршілік етеді, тек биік таулы жерлерде кездеспейді. Кейде далалы орманды аймақтарда да кездеседі. Шығыста Жайық өзенінің жайылмасына дейін жетеді. Қазақ ССР Ғылым Академиясының зоология институтының коллекциясына әуесқой энтомолог Әділбеков 1980 жылы бір дана қоңызды берген болатын, оны Орал облысы Чапаев ауданынан 1980 жылдың 29 шілдесінде ұстаған.

Сыртқы Құрылысы.

Түрдің сыртқы құрылысы өте ерекше және дене мөлшері үлкен.Бұл ірі сопақша және жалпақ қоңыздардың жыныстық айырмашылықтары жақсы байқалады. Аталықтары ірілеу (30-75мм, ең үлкендері 87мм-ге дейін жетеді), денесінің ұзындығының 3 бөлігінен көбін ұзын қаруланған жақтары алып тұрады, ол бұғының мүйізің еске түсіреді,сондықтан осындай атқа ие болып отыр.Аталығының үстіңгі қанаты мен жақтары қызыл қоңыр, ал басы мен алдыңғы кеудесі әдетте қара түсті. Аналықтары ұсақ(28-45мм), кара қоңыр түсті және мүйіз тәрізді жоғары жақтары болмайды, олар салыстырмалы қысқа жақты. Сонымен қатар түр үшін келесі белгілер тән: қоңыздардың ортаңғы және артқы сирақтарының сыртқы жағында бірнеше тікене болады, мұртшалары бірден бүгілген 4 буынды тарақты,көздері шамамен жартысына дейін шығыңқы бетімен бөлінген, алдынғы сирақтарының жоғары жағында сайлары жоқ.

Дернәсілдері.

Дернәсілдері сүттей ақ түсті, дене пішіні имек "С" әріпіне ұқсас, түсі-ақ, тұрқы-14см, жуандығы 2 см. Қоныздың дернәсілі - Қазақстан фаунасындағы ең үлкен насеком. Олар шіріген емен ағашында, сонымен қатар сирек басқа кейбір жапырақты ағаштарда(шамшат,тал,алмұрт,қайың,қарағаш,т.б.)да дамиды. Дернәсіл даму кезінде шіріген ағашты түйіршікті қиқымға айналдырады, сөйтіп ағаш қалдықтарын ыдыратып, ьопырақ түзу ісіне өз үлесін қосады. Дернәсілдерінің дамуы 4 айдан 6 айға дейінгі уақыт аралығында созылады. Қоректенуі толық зерттелмеген. Дернәсілдер құрғақшылыққа төзімді-20 цельсий градус аязға шыдай алады.

Өмір ұзақтығы.

Ересек бұғымүйіздер ұзақ өмір сүре алмайды,3-4 аптадан соң тіршілігін тоқтатады. Бұларды дер кезінде қорғамаса,аумақтары тарылып,түрдәі жойылу қауіпі бар.

Дереккөздер

"Ғажайып омыртқасыздар" Қазақстан Қызыл кітабы беттерінен. Алматыкітап 2005 ж.