Бөгетті бас тоған

Бөгетті бас тоған (Водозабор плотинный) — су алу гидротехникалық имараттары немесе су жібергіш инженерлік имараттар. Бөгетті бас тоған көп ретте арынның төменгі (10 м-ге дейін) мәнімен ерекшеленеді. Тасындылар ағындысының режімін реттеу тәсілі көп сатылы, тасынды түйіршіктерінің диаметрі b₅₀-ден артып кетсе, Бөгетті бас тоған су торабының құрылымы көмегімен тұтылып қалуы тиіс. Егер тасынды диаметрі b₅₀—b₁₅ аралығында болса, онда канал тасындысы тұтқыш құрылғы арқылы тұтылады. Әйтсе де тасынды ағындысының толық тазаруын "тұндырғыш" құрылғы атқарады. Бас каналдың ең жоғары су алу кезеңіндегі сумен қамтылуы су торабының НТД белгісімен таңбаланады. Өзендегі тасынды құрамының аздығы байқалған жағдайда Бөгетті бас тоған имараты су торабының жинақы орналасуы мен құрылымдарын тандау, пайдалану талаптары мен нұсқаларды өзара салыстыру негізінде жүзеге асырылады. Өзен арнасын реттеу жұмысы жоғары және төменгі бъефтерде де жүргізіледі. Су торабының жоғары бъефінде су ағынының гидравликалық құрылымын қалыптастыру үшін осы типтегі имараттарды жинақтау тәсілімен су торабын пайдаланудың қалыпты жағдайын қамтамасыз ету шаралары атқарылады. Су торабының жоғары және төменгі бъефіндегі арнаны реттеудің көрсеткішіне жататын арнаның тұрақталған ені (В _тұр.) арна қолтықтарына су ағынының берілген құрама пішіні (конфигурациясы) арқылы бөлінбегенін білдіреді. Өзеннің барлық телімдері үшін тік сызықты тұрақталған арна енін мына формуламен аныктайды:

Гордон көлдің бөгеті.

                                 Bтұр. = (OА * gН / [v]3)1/2;

мұндағы O_А — арна құрауыш су өгімі, м³/сек; Н — жоғары бъеф тереңдігі; [v] — өзгермелі шаю жылдамдығы, м³/сек.

Су торабының бас тоғаны құрылымдық белгісіне қарай:

• қапталды;
• шептік;
• түптік;
• торлық деп аталатын негізгі типтерге бөлінеді.

Тағы қараңыз

• Бөгет;
• Бөгет өзегі;
• Бөгет түрлері;
• Бөгет тісі;
• Бөгетсіз бас тоған;
• Бөгет қырының ені;
• Бөгет имараттары;
• Бөгеттік су электр станциясы;