Вепстер

Вепстер — Ресейдегі Карелия, Вологда және Ленинград облыстарында тұратын фин-угор тілі тобының шағын халқы. Жалпы саны 2,4 мың (2010).

Тілі

Финн-угор тіліне жататын вепс тілінде сөйлейді. Үш диалектісі бар. Солтүстік (Шелтозер, Онега көлінің оңтүстік-батыс жағалауы), орта (Ленинград облысының солтүстік-шығысы, Вологда облысының Бабаев ауданы), оңтүстік (Ленинград облысының Ефимов, Бокситогор аудандары). 1930 ж. латын әліпбиі негізінде жасалған жазуы кең таралмаған.

Діні

Православие дінін ұстайды.

Тарихы

Х-ғасырдан бастап араб тарихшыларының жазбаларында вису (весу, ису) этнонимі кездеседі. Орыс шежіресі (ХІ-ғасырдан бастап) бұл халықты весь деп атайды. Еуропа тарихшылары (ХІ-ғасырда) виссинус немесе виззи халқы туралы айтады. Карелдер мен солтүстік орыс және батыс коми этногенезінің қалыптасуына вепстер маңызды роль атқарған.

Вепс этнографиялық мұражайы (Шёлтозеро)

Кәсібі

Негізінен балық аулау, егін егу, ағаш өңдеумен айналысады. Олар қара бидай, арпа, сұлы, бұршақ, бұршақ және аз мөлшерде бидай мен картоп өсірді. Техникалық дақылдардан – зығыр, көкөністерден – шалқан екті. Кейінірек олар пияз, редис, қырыққабат, сәбіз, картоп еге бастады. Мал шаруашылығы қосалқы рөл атқарды. Олар сиыр, жылқы, қой өсірді. 18 ғасырдың екінші жартысынан бастап аңшылық дамыды.
Кеңес дәуірінде солтүстіктегі Вепстерде сәндік құрылыс тасының өнеркәсіптік дамыды, мал шаруашылығы ет-сүт бағытына ие болды.

Мәдениеті

Вепстердің отбасылық дәстүрлері солтүстіктегі орыстармен ұқсас. Этникалық фольклорында бұл өлкені алғашқы қоныстанушы панах, чуди тайпалары туралы айтылады. Ертегілік эпос (сиқыршылық, тұрмыстық, сатиралық) дамыған. Ертегілер сюжеті солтүстік орыс және карелдерге жақын. Лирикалық әндері мен билері дамыған. Әр алуан мақал-мәтел, қанатты сөздергсе бай.

Қазақстандағы вепстер

Қазақстанға негізінен 1990-жылдарынан басында, еркін көші-қон үрдістеріне орай қоныстанған. Қазақстандағы вепстардың саны 1990 жылы - 30 адам болса, 2009 санақ бойынша 1 адам болды.