Газхана мұражайы
Хасанпаша газ зауыты (түр. Hasanpaşa Gazhanesi, сонымен қатар Kadıköy Gazhanesi немесе Kurbağalıdere Gazhanesi ретінде белгілі, қазіргі Мұражай газ зауыты, Müze Gazhane) — Түркияның Ыстанбұл қаласындағы көмір газ зауыты. Ғимарат 1892 жылы салынып, 2021 жылы өнер және мәдениет орталығына және технология мұражайына айналды.
| Газхана мұражайы түр. Hasanpaşa Gazhanesi | |
|---|---|
| |
.jpg)
| |
| Орналасқан жері | Ыстанбұл,  Түркия
|
| Мұражай түрі | Газ қондырғылары |
| Ашылу уақыты | 1892 |
| https://muzegazhane.istanbul/ | |
 Ортаққордағы санаты: Газхана мұражайы
| |
Тарихы
өңдеу.jpg)
Ғимарат Түркия, Ыстамбұл қаласындағы Кадыкёй ауданы, Хасанпаса, Курбагалыдере 125 мекенжайында орналасқан.
1892 жылы Осман империясы кезінде Ыстанбұлдың Анадолы бөлігінің көмір газы мен электр энергиясына деген қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін салынған.[1][2] Ол кезде Ыстанбұлдағы төрт газ зауытының бірі болды, қалғандары Долмабахче, Едикуле және Кузгунчукете болды. Ыстамбұлдың Анадолы жағын жарықтандыру 1860 жылдардан бері Кузгюнук газ зауытынан жеткізілген газ арқылы қамтамасыз етілген. Газ жеткіліксіз болғандықтан, жаңа газ зауыты жоспарланған. 1891 жылы 28 шілдеде Османлы Газ және Электрлік Жарықтандыру Біріккен Компаниясы Кадыкой, Ускюдар және Анадолы аймақтарын көмір газын пайдаланып жарықтандыру және жылытумен қамтамасыз ету үшін 50 жылдық концессияға ие болды. Келісімге Париждегі темір өндіруші Чарльз Жорж атынан инженер Анатолий Барсил мен Османлы мемлекетінің өкілі мэр Ридван Паша қол қойды. Сәулетші-мердігер Гуглиелмо Семприни газ зауытының құрылысын 1891 жылы 1 тамызда бастады. Газ зауыты 1892 жылы «Üsküdar-Kadıköy Gaz Şirket-i Tenviriyesi» компаниясының басқаруымен іске қосылды.[3] Кадикойдағы Құрбағалыдере маңында орналасқан көмір алдымен сумен, содан кейін теміржол арқылы зауытқа тасымалданып, көмір газына өңделді. «Курбагалыдере газ зауыты» немесе «Кадыкөй газ зауыты» деп аталған газ зауыты кейінірек орналасқан жеріне байланысты «Хасанпаша газ зауыты» деп аталды.
Газ зауыттары Бірінші дүниежүзілік соғысқа дейін үздіксіз жұмыс істеді. Соғыс кезінде және одан кейін газ өндіру тоқтатылды. Көмір тапшылығы кезінде мұнда газдың үзілуіне жол бермеу үшін зәйтүн шұңқырлары жылытылды. Зауыт Республика дәуірінде де жұмысын жалғастырды. 1924 жылы қазанда республика құрылғаннан кейін бір жыл өткен соң түрік үкіметі Ускюдар-Кадыкёй газ компаниясымен концессияны тағы 50 жылға ұзартты. Келісімге үкімет атынан мэр Эмин мен компанияның басқарма мүшесі Ариф Хилмет қол қойды. Едикуле газ зауытын басқаратын компания 1926 жылы Үскүдар-Кадыкөй газ компаниясын сатып алды және «Istanbul Havagazı ve Elektrik Teşebbüsatı Sanaiye Türk Anonim Şirketi» ретінде жұмысын жалғастырды.
Газ зауыты 1993 жылы 13 маусымда табиғи газды енгізуден кейін газға сұраныстың төмендеуіне байланысты жұмысын тоқтатты.
Қайта құру жобасы
өңдеу
Газ зауыттары жабылғаннан кейін оның жерін ИЕТТ қойма, гараж, қоқыс алаңы, қоқыс және көмір қоймасы ретінде пайдаланды. 1994 жылы құрылымның қалған бөліктерін бөлшектеу туралы шешім қабылданды. Тұрғындардың қарсылығы мен үкіметтік емес ұйымдардың қолдауы нәтижесінде бұзуға тосқауыл қойылды. Газ зауыты қорғалатын аумақ деп жарияланды.
«Gazhane Çevre Gönüllüleri» коммерциялық емес ұйымы 1996 жылы жұмысын бастап, 1998 жылы кооперативке айналды. Еріктілер газ зауытын мәдени орталыққа айналдыруды сұрады. 2009 жылға дейін бұл жерде сегіз фестиваль өткізілді. Тегін фестивальдер көрмелерден, музыкалық концерттерден, би және театр шоуларынан тұрды.
1998 және 2001 жылдар аралығында Ыстанбұл Техникалық Университетімен (ЫТУ) қалпына келтіру жобасы дайындалды.[4][5] 2014 жылы Қорғау кеңесі жобаны мақұлдағаннан кейін Стамбул қалалық әкімшілігі сол жылдың 8 қаңтарында тендерге шақырулар берді. Жобаның жетекшілігі мен басшылығына ИТУ сәулет факультетінің Сәулет тарихы және қалпына келтіру бөлімі жауапты болды.
Жөндеу жұмыстары 2014 жылдың 7 наурызында басталып, 2021 жылы екі жылға кешіктіріліп аяқталды.
Мұражай газ жұмыстары
өңдеуҒимарат Ыстанбұлдың жаңа мәдениет және өнер орталығы ретінде 2021 жылдың 9 шілдесінде «Газхана мұражайы» («Мұражай газ жұмыстары») атауымен ашылды. Бұл мультфильмдер көрмесі бөлімі бар ғылыми-техникалық мұражай. Мұражай (320 000 шаршы фут) аумақты алып жатыр. Ол қалпына келтіру жобасының жетекшісі, профессор Афифе Батурдың атымен аталатын 10 000-ға жуық кітап қоры бар кітапханадан, біреуі 300 орындық, екіншісі 130 орындық екі театр залынан, асхана, мейрамхана және әлеуметтік аймақтардан тұрады.[6][7]
Галерея
өңдеу-
Газ зауытының көрінісі -
Кешен ішінде ашық аспан астындағы концерт -
Газ зауытының көрінісі -
Мұражайның ішкі көрінісі. -
Мұражайдағы Афифе Батур кітапханасы.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Hasanpaşa Gazhanesi'nin Bilinemeyen Geleceği.
- ↑ Hasanpaşa Gazhanesi kültür sanat merkezi oluyor | Milliyet Sanat.
- ↑ Gazhane’den müşterek haneye (түрік.).
- ↑ Gazhane'de şenlik var.
- ↑ 8.Hasanpaşa Gazhane Şenliği | Kent ve Demiryolu.
- ↑ Sevda Şener'in adı Müze Gazhane'de yaşayacak|.
- ↑ İBB Müze Gazhane sahnesi ‘Veba’ ile açıldı - Haber Masası.