Гамма (музыка)

Га́мма — бірінші және соңғы ноталары бір бірінен бір октава арақашықтықта орналасқан ноталар қатары. Кең тараған гаммалардағы көршілес сатылардығ арасындағы интервал жарты, бүтін немесе бір жарым тон болуы мүмкін. Музыка мектептерінде гамма деп ұзындығы бір немесе бірнеше октава болатын өспелі немесе кемімелі ноталар қатарын атайды. «Гамма» сөзі (грек әріпі γ атына сай келеді) музыка теориясында X ғасырда сол кездегі ең төменгі нотаны (қазіргі белгілеу бойынша G, яғни үлкен октаваның соль нотасы) беглілеу үшін пайда болған.

Гамма түрлері

Заманауи музыкада екі гамма топтары жиі қолданылады: мажор және минор. Осы екі топтың өзі тағы үшке бөлінеді: табиғи, гармониялық және мелодиялық. Негізі атаулар табиғи мажор, мелодиялық минор сияқты айтылады.

• Табиғи мажор гаммалар мына қағидат бойынша құралады: тон, тон, жартытон, тон, тон, тон, жартытон. Фортепиано үшін ең қарапайым табиғи мажор гаммасы — До мажор (C dur), ал скрипка үшін — Ре мажор (D dur)
• Гармониялық мажор гаммалары мына қағидат бойынша құралады: тон, тон, жартытон, тон, жартытон, бір жарым тон, жартытон (өспелі және кемімелі бағытта алтыншы саты табиғи мажорға қатысты түсіріледі).
• Мелодиялық мажор гаммалар мына қағидат бойынша құралады: тон, тон, жартытон, тон, тон, тон, жартытон (өспелі бағытта табиғи мажорға сай келеді) және тон, тон, жартытон, тон, жартытон, тон, тон (кемімелі бағытта алтыншы және жетінші сатылар табиғи мажорға қатысты түсіріледі).
• Табиғи минор гаммалар мына қағидат бойынша құралады: тон, жартытон, тон, тон, жартытон, тон, тон. Фортепиано үшін ең қарапайым табиғи минор гаммасы — ля минор (a moll).
• Гармониялық минор гаммалары мына қағидат бойынша құралады: тон, жартытон, тон, тон, жартытон, бір жарым тон, жартытон (өспелі және кемімелі бағытта жетінші саты табиғи минорға қатысты көтеріледі).
• Мелодиялық минор гаммалар мына қағидат бойынша құралады: тон, жартытон, тон, тон, тон, тон, жартытон (өспелі бағытта алтыншы және жетінші сатылар табиғи минорға қатысты көтеріледі) и тон, жартытон, тон, тон, жартытон, тон, тон (кемімелі бағытта табиғи минорға сай келеді).

Одан әрі мажор және минор гаммалар диезді және бемольді болып жіктеледі:

• Диезді гаммалар — кілттегі үндестілігінде диезі бар гаммалар.
• Бемольные гаммы — диез сияқты, бірақ кілттегі таңбалары - бемоль.

Бұдан басқа хроматикалық гаммалар, бүтін тондық гаммалар, Римский-Корсаков гаммалары және т. б. гаммалар бар.

Гамманың орындаушыға маңызы

Гаммы — орындау өнерінің іргетасы. Фортепиано гаммалары — пианисттерге арналған арнайы жаттығулар. Техникалық дамудан басқа, олар музыканттардың практикадағы музыка-теориялық білімдерін жетілдіреді. Яғни оқушы барлық үндестіліктерді тезірек ұғады, кілттегі диездер мен бемольдардың саны оны қорқытпайтын болады, ол мажор мен минорды, мелодиялық және гармониялық қатарларды тезірек ажырататын болады. Сонымен қатар, механикалық немесе автоматтық есте сақтау қабілеті дамиды, апликатуралар оңай жатталады. Өз кезегінде, бұл оқушының ұзақ шығармаларды үйренуін жеңілдетеді, саусақ қимылының тездігін, координациясын арттырады. Сонымен қатар, жиі жаттығулар бұлшық еттердің көнбістігін дамытады. Бұл спортсмендердің немесе баллериналардың концерт алдындағы дене шынықтыруы сияқты маңызды жаттығу, себебі кез-келген жаттығудың алдында денені "қыздырып" алу керек.

Фортепиано алдында гаммаларды көбінесе екі қолмен октавалық интервалдармен өспелі немесе кемімелі бағытта ойнайды. Бұдан басқа ажырамалы гаммаларды ойнайды: алдымен қарапайым жағдайдағыдай жоғары, сосын екі қол екі жаққа ажырайды, сосын бірге қайта төмен қарай жүреді. Сонымен қатар, гаммаларды тек октавамен емес, терциялармен немесе сексталармен ойнауға болады.

Сілтемелер

Категория:Музыкальные термины