Ганнибал

Ганнибал (/ˈhænɪbəl/; пуникше: 𐤇𐤍𐤁𐤏𐤋, романизация: Ḥannībaʿl; б.з.д. 247 – б.з.д. 183 пен 181 жылдардың арасы) — карфагендік қолбасшы. Ежелгі дәуірдің ең ұлы қолбасшыларының бірі әрі қайраткері. Рим Республикасының бітіспес жауы болған. Онымен қоса Карфагенның ең соңғы билеушісі болды.

Ганнибал
𐤇𐤍𐤁𐤏𐤋
Туған күні	Б. з. д. 247
Туған жері	Карфаген, Карфаген
Қайтыс болған күні	Б. з. д. 183-181
Қайтыс болған жері	Либисса, Бифиния
Мемлекет	Карфаген(б. з. д. 221-202) Селевкидтер империясы(б. з. д. 198-188) Бифиния патшалығы(б. з. д. 188-181)
Атағы	Карфаген әскері бас қолбасшысы
Шайқасы	Барк әулетінің Испанияны жаулап алуы Екінші Пуни соғысы Рим-Селевк соғысы Пергам-Бифиния соғысы
Марапаттары	Альпі тауларынан өтуі Римдіктерге қарсы жеңістері Стратегиялық шеберлігі
Байланысы	Гамилькар Барка (әкесі) Гасдрубал (ағасы) Магон (ағасы) Әділ Гасдрубал (қайнағасы) Хаспар (мүмкін, ұлы)

Ганнибалдың әкесі, Гамилькар Барка, Бірінші Пуни соғыс кезінде Карфагеннің жетекші генералы болды. Оның кіші бауырлары Магон пен Гасдрубал; оның қайнысы Гасдрубал Әдемі, Карфаген армияларын басқарған. Ганнибал Рим Республикасының Бірінші Пуни соғыста Карфагенді жеңуінен кейін, Жерорта теңізі бассейніде үлкен кернеу кезеңінде өмір сүрді. Карфагенде реваншизм үстемдік етті, бұл Ганнибалдың әкесіне "Риммен дос болмаймын" деп берген уәдесімен символданды.

Б.з.д. 218 жылы Ганнибал Сагунтумға (қазіргі Сагунто, Испания) шабуыл жасады, бұл Римнің одақтасы, Испанияда, екінші Пуни соғысты бастаған. Ганнибал Альпыларды солтүстік африкалық соғыс пілдерімен кесіп өтіп, Италияға басып кірді. Италиядағы алғашқы жылдарында, Карфаген және жартылай кельт әскерінің жетекшісі ретінде, ол Тицинус, Тревия, Трасиамен көлі және Каннадағы шайқастарда римдіктерге ауыр шығындар әкелген жеңістерді жеңіп алды. Ганнибал өзінің және қарсыласының күшті және әлсіз жақтарын анықтау қабілетімен ерекшеленді, сондай-ақ соғыс жоспарларын соған сәйкес жасады. Оның жақсы жоспарланған стратегиялары Римнің бұрынғы одақтасы болған бірнеше итальяндық қалаларды жаулап алуға және одақтасуға мүмкіндік берді. Ганнибал 15 жыл бойы оңтүстік Италияның көп бөлігін басып алды. Римдіктер, Фабий Максім басқарған, тікелей шайқасудан бас тартып, орнықты соғыс жүргізуді (Фабий стратегиясы) таңдады. Испанияда болған Карфагеннің жеңілістері Ганнибалдың күшейтілуіне кедергі келтірді, және ол шешуші жеңіске жете алмады. Рим генералы Сципион Африканский басқарған қарсы шабуыл, Ганнибалды Карфагенге қайтуға мәжбүр етті. Ганнибал Зама шайқасында жеңіліп, соғыс Римнің жеңісімен аяқталды.

Соғыстан кейін Ганнибал ұлықтау лауазымына сайланды. Ол Римнің салған соғыс өтемін төлеу үшін саяси және қаржылық реформаларды жүзеге асырды. Бұл реформалар Карфаген аристократиясының мүшелері мен Римде танымал болмады, және ол ерікті түрде жер аударуға кетті. Осы уақытта ол Селевкид сотында өмір сүріп, Антиох III Ұлының Римге қарсы соғысында әскери кеңесші қызметін атқарды. Антиох Магнесия шайқасында жеңіліп, Римнің шарттарын қабылдауға мәжбүр болды, ал Ганнибал қайтадан қашып кетті, Армения патшалығына аялдады. Оның қашуы Битинияның сотында аяқталды. Ол Римге сатылып, умен өз-өзін өлтірді.

Ганнибал батыс антикалық әлемнің ең ұлы әскери тактиктері мен генералдарының бірі болып саналады, Александр Ұлы, Кир Ұлы, Юлий Цезарь, Сципион Африканский және Пиррмен қатар. Плутархтың айтуынша, Сципион Ганнибалдан "ең ұлы генерал кім?" деп сұрағанда, Ганнибал "Александр немесе Пирр, содан кейін өзі" деп жауап берді.

Өмірбаяны

Карфаген ұзаққа созылған Пуникалық соғыстар нәтижесінде құлады. Ганнибал б.з.б 247 жылы карфагендік қолбасшы Гамилькардың отбасында дүниеге келген. Тоғыз жасында Римнің бітіспес жауы болуға ант берген. Испаниядағы карфагендік әскерлерге қолбасшы болған кезінде Сагунтке шабуыл жасап Екінші Пуни соғысының басталуына себепші болды. Б.з.б 218 жылы Италияға басып кіріп римдіктерге бірнеше рет, онымен қоса Канна жерінде жеңілістің ащы дәмін татырған. Алайда римдіктер жағдайды жылдам бағамдап, қарсы шабуылдарға көшті. Нәтижесінде Испанияда, соңынан Африкада жеңістерге жетті. Карфагенге көмекке келген Ганнибал Зам түбінде жеңіліске ұшырады. Нәтижесінде Карфаген Риммен бітімге келуге мәжбүр болды. Б.з.б 196 жылы антиримдік көзқарастары үшін қуғынға ұшырады. Римдіктерге берілгісі келмеген Ганнибал б.з.б 183 жылы өз-өзіне қол салады. Ганнибал Еуропа тарихындағы ең ұлы әскери стратегтердің бірі. Оның есімі ежелгі дүниедегі ең ұлы қолбасшылары Юлий Цезар, Сципион Пирр Эпирскиймен қатар аталады. Әскери тарихшы Теодор Айро Додж Ганнибалды «стратегияның әкесі» деп атады, себебі тіпті оның жаулары, римдіктер де Ганнибалдың ұрыс тәсілдерін өз пайдасына жаратқан.