Геокриология

Геокриология (гр. 'geo'– жер және kruas – суық, logos — ғылым) — жер қыртысындағы тоң қат-қабаттардың құрылымын, құрамын, қасиеттерін, тегін, таралуы мен даму тарихын, сондай-ақ олардың қату-еруімен байланысты процестерді зерттейтін ғылым.

Жалпы Геокриология және инженерлік Геокриология болып бөлінеді. Жалпы Геокриология тоңның қату, жібу және өзгеру (диагенез) процестеріне байланысты теориялық мәселелерімен шұғылданады.

Инженерлік Геокриология құрылыстар салу, а. ш-на пайдалану үшін жердің тоң басқан қабаттарына әсер етудің тиімді тәсілдерін іздестіреді. Қазақстанда, 1950 ж. Тянь-Шань тауларында А.П. Горбуновтың жетекшілігімен көпжылдық тоң едәуір дәрежеде зерттелді. Зерттеулер көпжылдық тоң белдеуінің биіктіктегі орнын, тоңазыған жыныстардың жалпы ауданын және олардың биік таулық ландшафттарды құраушыларға тигізетін ықпалын анықтауға мүмкіндік берді. Қазақстандағы мәңгі тоңның аумағы 16,7 мың км² құрайды. Оның басым көпшілігі Алтай мен Жетісу (Жоңғар) Алатауында орналасқан. Шетелдерде Геокриология саласындағы ғыл.-зерттеу жұмыстары Канадада (Монреальда), АҚШ-та (Нью-Хемпширде) және Ресейде (Мәскеуде және Якутскіде) едәуір дамыған.

Геокриология, тоңтану — тоң топырақтар мен тау жыныстары, олардың түзілуі, даму тарихы мен "болу" жағдайлары, сондай-ақ қазу, еру және тоң қабаттарының диагенез процестерімен байланысты құбылыстар туралы ғылым.