Геометриялық абстракционизм

Геометриялық абстракционизм — абстрактілі өнердің бір түрі, композициялары тұрақты формалар мен негізгі түстердің шектеулі жиынтығынан құралған.

Казимир Малевич. Қара супрематикалық шаршы. 1915

Пит Мондриан. Composition No. 10, 1939–42.

Элсуорт Келли ( 1923—2015, АҚШ). Қызыл Сары Көк Ақ және Қара. 1953.

Негізгі қағидалары

1. Суретші жазықтықты қолданып, ойланады және салады; архитектурада бос кеңістік «түсті емес» (қара, ақ, сұр), ал құрылыс материалы «түсті» нысан ретінде қабылдануы керек.
2. Тепе-теңдік сақталуы қажет, ол үшін үлкен бетті «түсті емес», ал кішігірім бетті «түсті» ету маңызды.
3. Тепе-теңдік нысандар орналасуының қатынасы арқылы жүзеге асырылады және түзу сызықпен көрсетіледі.

Тарихы

Тарихи тұрғыдан геометриялық абстракционизмнің тамыры Поль Сезанн мен кубизм бағытында жұмыс істеген суретшілердің еңбектерінде жатыр. Бұл жанрдағы кескіндемеге көшуді Пит Мондрианның жұмыстарынан да байқауға болады.

Шамамен 1913 жылдан бастап Пит Мондриан өз шығармаларын «композициялар» деп атай бастады. Өзінің және 1917-1928 жылдары Голландияда жұмыс істеген және «De Stijl» («Стиль») журналымен айналысқан суретшілердің шығармағылығы үшін ол Неопластицизм тұжырымдамасын енгізді. Жоғарыда аталған қағидаларға сүйене отырып, абстракционизм дизайн, сәулет және тағы басқа салаларда өз орнын тапты.

Геометриялық абстракция 1940 жылдардың ортасына дейін көркем суреттің басым тенденциясы болды. Кейінірек, 60-шы жылдары жанр қайтадан сұранысқа ие болып, жаңа теориялық негізге иеленді.

Бұл жанр XX ғасырда кең таралғанына қарамастан, оны заманауи суретшілердің өнертабысы деп айту қате болар еді. Тарихтың әртүрлі кезеңдеріне жататын көптеген мәдениеттердің өнер туындыларын осы жанрға жатқызуға болады. Мысалы, бірқатар тыйымдары бар мұсылман өнерінде абстракцияға жатқызуға болатын нысандар жиі қолданылатыны және көбінесе бұл абстракциялардың өте айқын геометриялық пішіндері бар екені байқалады.

XX ғасырда көптеген суретшілер осы жанрда азды-көпті жұмыс істеді. Теориялық тұрғыдан алғанда, XX ғасырдың екінші жартысында кескіндеменің ерекше жанры ретінде геометриялық абстракционизмді түсінуге ерекше үлес қосқан португал суретшісі және өнер теоретигі, Надир Афонс болды.

Танымал суретшілері

• Казимир Малевич,
• Михаил Ларионов,
• Любовь Попова,
• Роббер Делоне,
• Пит Мондриан,
• Тео Ван Дусбург,
• Йозеф Альберс.