Геохимиялық дәуірлер

Геохимиялдық дәурірлер — белгілі бір құрамдағы кендердің түзілуімен, бір немесе бірнеше элемент ассоциациясымен байыған тұнбалар не тау жыныстары арқылы сипатталатын уақыт аралығы. Өткен геол. кезеңдерде әр түрлі элементтердің мол шоғырлануына белгілі бір сыртқы факторлар жағдай туғызған. Мыс., бүкіл планеталық көлемде ірі темір және темірлі кварцит кен орындарының түзілуіне Жер атмосферасының бос күйдегі оттекпен баюы себепші болған деп жорамалданады. Дүниежүз. мұхит суының құрамын өзгерткен бұл оттек бұған дейін мұхитта бикарбонаттық қосылыстар түрінде тұнып келген екі валентті темір оксидін үш валентті темір оксидіне айналдырды да тұну процесін күшейтті. Төм. протерезойдың басында 200 — 300 млн. жылға жуық уақытқа созылған осы процестің әсерінен Ресейде (Кривой Рог), АҚШ-та (Жоғарғы көл), Бразилияда (Минас-Жерайс) ірі темір кен орындары пайда болды. Қазақстанда ерте кембрийде Кіші Қаратауда фосфоридтердің, Үлкен Қаратауда ванадийлі фтаниттердің түзілу дәуірі болды. Бұлардың түзілуі ерте палезойлық континенттің шетінде орын алған, биогендік құраушыларға бай, тереңдегі мұхит суларының көтерілуімен байланысты. Архей эрасындағы алтын кендерінің түзілуі, палеозойдың басындағы уран, ванадий, никель кендерінің түзілуі, карбонда көмірлі формациялардың түзілуі сияқты Геохимиялдық дәурірлерді атауға болады. Кейде Геохимиялдық дәурірлерді металлогениялық дәуірлер деп те атайды.

Дереккөздер

“Қазақ Энциклопедиясы”, 2-том