Гидраргиллит

Гидраргиллит, гиббсит – оксидтер класындағы минерал, алюминий гидроксиді. Химиялық формуласы: Al(OH)₃. Моноклиндік сингонияда кристалданады. Агрегаттары сәулеше тарамдалған жапырақ, шар пішінді минералдық түзілімдер (конкрециялар) болып қалыптасады, көбіне ұсақ қабыршақты немесе жабық кристалды масса түзеді. Түсі ақ, сұрғылт, жасыл қызғылт, мөлдір; қаттлығы 2,5 – 3,5, менш. салм. 2,35 г/см3. Гидраргиллит алюминийге бай жыныстардың үгілуінен түзіледі. Диаспор, бемит минералдарымен бірге боксит кендерінде(Торғай, т.б.) кездеседі. Гидраргиллиттен алюминий өндіріледі.

Формуласы - А1(ОН)₃ . Минералдың аты грекше екі сөздің түбірінен құралған: гидро — су, аргиллос — ак саз. Химиялық құрамы: А1₂ О₃ 65,4%, Н₂ О 34,6%. Басқаша айтқанда алюминийдің сулы тотығы. Қоспалары: Ғе₂ О₃ , Ga₂О₃ .

Гидраргиллиттің суы кемдеу болса, мысалы А1(ОН)₂ —ол боксит, ал онан да кем болса, мысалы А1(ОН)—ол диаспор деп аталады. Кейінгі сипаттауларда осы минералдардың орташа қасиеттерін келтіреміз. Химиялық құрамы өзгермслі болғандықтан бокситті тау жынысы қатарына да қосады. Олай болса көбінесе бір тектес келетін гидраргиллит минерал болып табылады.

Қаттылығы 2,5—3,5, меншікті салмағы 2,35. Түсі ақ , сұр, кейде қызғылт (кірпіш тәрізді — боксит). Жымдалдығы бір бағытында жақсы (001) білінеді.

Сингониясы моноклиндік немесе аморфтық. Кристалы призма түрінде; құрылысы қабатты. Көпшілігінде уақ дисперсия структурасы болады.

Агрегаттық бейнесі саз, яшма тәрізді, бірақ саз сияқты емес, құрғақ, қатты тиеді. Бейнесі оолиттік, топырақ тәрізді, темірдің азды-көпті сулы тотықтарымен қатты, кремнеземді болып цементтелінеді, кейде уақ және ірі оолитті құрылыста болады.

Оптикалық оңқай, Ng = 1,587, Nm =1,566, Np = 1,566, 2v — кішкене.

Жаратылысы. Гидраргиллит алюминий бар тау жыныстарының еріп, жайылуынан, топырақ, лимонит сияқты пайда болады. Ондай болу үшін суында органикалық қышқылдар көп, сілтілі жағдайда климаты ылғалды, жылы (тропикалық немесе субтропикалык) арнаулы орындар болу керек. Тек кейбір жағдайларда ғана өте төмен температуралы гидротермалық гидраргиллит аздап кездеседі.

Қолданылуы. Гидраргиллит алюминий қорытып алу үшін қолданылады. Алюминий химиялық жағынан төзімді, жеңіл металл. Ол самолет, ыдыс-аяқ , кеме жасауға т. б. пайданылады. Кені Ленинград облысында (Тихвин), Солтүстік Уралдың шығысында (Қызылбөрік), Орта Уралда (Черемухинск т. б.),. Орталық Қазақстанда (Қостанай, Целиноград, Павлодар облыстары) кездеседі. Боксит кендері көи елдерде бар.ref> Кристаллография, минералогия, петрография. Бұл кітап Абай атындағы Қазақтың мемлекеттік педагогты институтының, география факультетінде оқылған лекциялардың негізінде жазылды, 1990. ISBN 2—9—3 254—69</ref>