Гиперген кендер

Гиперген кендер, седименттік кендер, экзогендік кендер – Жер бетіндегі геохимиялық процестердің әсерінен түзілген кендер. Олар Жердің беткі қабатында, бетінде, өзен, көл, теңіз, мұхит астында шөгеді. Гиперген кендердің түзілуіне мех., биохим. процестер әсер етеді. Басында тереңде түзілген, кейін жердің бетіне шыққан тау жыныстары мен минералдар әр түрлі процестердің әсерінен ыдырайды, жіктеледі. Минералдардың ажырауына және шоғырлануына су, оттек, көмірқышқыл газы, әр түрлі қышқылдар әсер етеді. Гиперген кендер 4 генетик. топқа бөлінеді: қалдық, сүзінді (инфильтрациялық), шөгінді және кенқайраңдар. Қалдық кен орындары ерігіш минералдық қосылыстардың бұзылу-тозу қабаттарынан сумен шайылып шыққаннан кейін, онда еруі қиын минералдардың шоғырлануы арқылы түзіледі (темір, никель, марганец, алюминий кендері). Сүзінді кен орындары жер асты суларында еріген минералдық заттардың қуыстарға сүзіліп тұнуынан түзіледі (уран, мыс, күміс, алтын, күкірт кендері). Шөгінді кен орындары теңіз түбінде, суқоймаларында шөгінділердің жиналуынан түзіледі (көмір, жанғыш тақтатастар, мұнай, газ, тұз, фосфориттер, темір, марганец, уран, боксит, мыс кендері, құрылыстық материалдар, саз, әктас, т.б. кендер). Кенқайраңдар борпылдақ шөгінділерде, өзен арнасында, теңіз жағалауларында ауыр әрі қатты, сондай-ақ бұзылу процесіне төзімді саф кентастардың шоғырлануынан түзіледі (алтын, платина, титан, вольфрам, қалайы кендері).