Гипергликемиялық кома

Гипергликемиялық кома — қантты диабеттің қатерлі асқынуы, ол инсулиннің абсолюттік немесе салыстырмалы жеткіліксіздігінен болады. Мұндай кома қантты диабет ауруының барысындағы зат алмасуының бұзылуының соңғы кезеңі болып табылады. Гипергликемиялық кома көбіне инсулиинотерапияның қажетті мөлшерде енгізілмеуінің нәтижесінде, қантты диабетке жұқпалы аурулар қосылған шақтарда, сондай-ақ уақытылы диагноз қойылмаған жағдайларда болады.

Этиологиясы мен патогенезі

Гипергликемиялық команың негізгі себебі инсулиннің жеткіліксіздігі болып табылады. Осының нәтижесінде тіндердің глюкозаны шығаруының бұзылып, бауырда гликонеогенез шапшаңдайды, гипергликемия және глюкозурия дамиды. Гомеостаздағы өзгерістер контринсулярлық гормондардың деңгейін көтеріп, олар да кетоацидозды күшейтеді. Глюкокортикоидтардың артық мөлшері гипоталамус-гипофиз-адреналдық жүйені қоздырып, глюконеогенездің белсенділігін арттырады, майлы қышқылдар деполарынан шығады. Олардың толық тотықпауы кетоацидозға алып келеді. Кетон денелері ацидоздың дамуын ұлғайтады, яғни бұл кезде белоктар мен тіндердің ыдырауы күшейеді, олар бүйрек арқылы бөлінетіндіктен, калий және натрийурез пайда болады. Сутегі ионының көбеюі ацидозды ұлғайтады.

Клиникалық көріністері

Диабеттік кома бірнеше сағат бойында, кейбір жағдайларда бірнеше күн бойы дамиды. Кома кезінде қантты диабеттің барлық белгілері айқындалады: асқа тәбеті тартпау, құсу, жүректің айнуы пайда болады. Ауыздың, терінің құрғауы, зәрдің көбеюі, әлсіздіктің ұлғаюы, ауыздан ацетон иісі шығып, артериялық қан қысымының төмендеуі, сол сиияқты құрғаудың клиникалық белгілері де байқалады.

Комада жатқан науқастың түрі ерекше болады: беті бозарған, көгеру болмайды, ерні мен тілі құрғап, қабыршақты, терісі де құрғақ салқын, серпімділігі азаяды. Тынысы шулы, терең, соңғы кезеңдерінде - Куссмауль тынысы пайда болады. Біртіндеп есінен айырылып, рефлекстер, дене қызуы төмендей бастайды. Сусыздану белгілері күшейіп, артериялық қысым төмендейді. ЭКГ-да гипокалемияға тән өзгерістер пайда болады. Токсикоздың әсерінен ас қорыту жолдарынан қан кетеді, науқас қан құсады, іш ауруы пайда болады.

Диабеттік команың негізгі синдромдары:

1. инсипидарлы синдром
2. дегидротациялық синдром
3. абдоминалды синдром
4. орталық жүйке жүйесінің өшу синдромы
5. жүрек тамыр жүйесінің зақымдану синдромы

Гипергликемиялық кома тұсындағы зертханалық көрсеткіштер:

Гипергликемия, глюкозурия және ацетонурия, липидемия, холестеринемия, протеинемия, мочевина мен қалдық азот аздап жоғарылайды, гипонатриемия, гиипокалиемия орын алады. Бұл уақытылы ем көрсетілмеген жағдайда қазамен аяқталуы мүмкін.

Алғашқы көмек көрсету шарттары

Егер науқас есінен танып қалса, оны тыныс алуына кедергі келтірмейтіндей етіп қойып, жедел жәрдем шақыру керек. Гипергликемиялық команы дифференциалды диагностикалау қиын болған жағдайда әмбебап шараларды жүргізу керек. Ең алдымен, науқасты дұрыс орналастыру керек, тілдің түсуіне жол бермеу керек, түтікті енгізу керек, содан кейін синдромдық терапия жүргізу керек — көрсеткіштерге сәйкес қан қысымын, жүрек және тыныс алу жетіспеушілігін түзету. Гипергликемиялық комада глюкозаның артық мөлшері метаболикалық процестердің айтарлықтай нашарлауына әкелмейді, алайда гипогликемиялық комада ол адамның өмірін сақтап қалуы мүмкін. Есіңізде болсын, тіпті төмен қан қантымен де пациент шексіз терлемейді. Егер науқас анықталғанға дейін жеткілікті уақыт болса, оның терісі құрғақ болады, бұл жаңылыстыруы мүмкін.

Мүмкіндігінше команың түрін анықтап, тиісті емдеу жүргізу.

Этиологиясы анықталмаған кома күйіндегі барлық науқастарды реанимация бөліміне немесе токсикология бөліміне, бас сүйек-ми жарақатына тап болған нейрохирургиялық бөлімге жеткізеді.