Гравитациялық бөгет

Гравитациялық бөгет — 1) өзен арнасында орналасқан жасанды суқойманың суын халық шаруашылығының әр түрлі саласында пайдалануға арналған гидротехникалық құрылыстар жиынтығы. Мұндай құрылыстар құрылымына байланысты: гравитациялық-көлемдік; кеңейтілген жікті; бөгет табанының ұзына бойы жолақты, анкерлі; арынды қыры экранды; қарсы кермелі — көлемдік карсы кермелі; көпаркалы және т.б. болып бөлінеді. Гравитациялық бөгеттердің технологиялық тұрғыдан пайдалануына қатысты: тұйық бөгет және қашыртқылы бөгет деп аталатын түрлері бар;

2) су және мұздың қысым күштерінің (гидростатикалық, сүзілмелік, толқындық және т.б.) әсерінен болатын жылжуға өарсы табанының орнықтылығы негізінен бөгеттің массасына пропорционал үйкеліс күштері есебінен қамтамасыз етілетін шомбал бетон немесе тасбөгет. Өлсіз табанға (іргетас) орнатылған анкерлі немесе қатты понурлы гравитациялық бөгетті оның үстіндегі су призмасының массасына пропорционал понур табанының үйкеліс күші ұстап тұрады. Гравитациялық бөгет сызылған жоспарда негізінен тік сызықты, кейде қисық сызықты көрініске ие. Егер жоспардағы бөгет ұзына бойына жеткілікті дәрежедегі қисық сызықпен (гравитациялық-аркалық бөгет) берілсе, онда салмақтың (жүктеменің) бір бөлігі арканың жағалық тіреулеріне түседі. Гравитациялық бөгеттің көлденең қимасы үшбұрышты (табаны биіктігінің 2/3 бөлігіне жуық) немесе трапеция пішінді болады. Бетонды гавитациялық бөгет бітеу (олардан су өткізілмейді) және суағар бөгеттер (суқашыртқылы) түрінде тұрғызылады. Құрылымы мен салыну әдістерінің қарапайымдылығына, кез келген табиғат жағдайларындағы сенімділігіне байланысты гавитациялық бөгет жиі пайдаланылады.