Гүлсім Сейітжафарқызы Асфендиарова

Гүлсім Сейітжафарқызы Асфендиарова (12.11.1880, Ташкент - қараша 1937, Ташкент)- бірінші қазақ дәрігер-әйел, жоғары білімді дәрігер, Түркістан өлкесіндегі денсаулық сақтау жүйесін ұйымдастырушы, медик-педагог.

Гүлсім Сейітжафарқызы Асфендиарова
Туған кездегі есімі	Үммі-Гүлсім
Туған күні	12 қараша 1880 (1880-11-12)
Туған жері	Ташкент қаласы
Қайтыс болған күні	1937 (1937)
Қайтыс болған жері	Ташкент қаласы
Ұлты	Қазақ
Қызметі	дәрігер, гинеколог, мұғалім, қоғам қайраткері
Әкесі	Сейітжафар Асфендиарұлы
Анасы	Гүландам Қасымова

Өмірбаяны

Сейітжафар Асфендиарұлы (Кіші Орданы билеген Айшуақ ханның шөбересі) мен Гүляндам Қасымованың (Кенесары ханның ұрпағы) үшінші қызы. Гүлсім өзінің ағалары мен апа-сіңлілері сияқты бастауыш білімді үйде алды. 1890 жылы 10 жасында Ташкент әйелдер гимназиясына оқуға түсіп, оны 1899 жылы сәтті аяқтады. Петербургте 1897 жылы әйелдер медициналық институты ашылды — әйелдер жоғары медициналық білім ала алатын Еуропадағы алғашқы оқу орны. Түркістан өлкесінің кейбір шенеуніктері қыздарын аталған оқу орнына жіберуге асықты. Дегенмен, астананың алыстығына байланысты, оқыту өте қиын болды және оған барлығының мүмкіндігі болмады.

• 1902 жылы Түркістан қаласына бірден екі кәсіби дәрігер-институт түлегі оралған соң, генерал-губернатор жанындағы Кеңес осы институтқа, Түркістан өлкесінен келген қыздарға 10 стипендия тағайындады. Сол жылы орыс шенеуніктерінің қыздарымен қатар, қазақ қыздары Зейнаб Абдурахманова мен Гүлсім Асфендиарова да стипендияға ілінді.
• 1908 жылдың сәуір айында Гүлсім Асфендиарова қорытынды емтихандарын ойдағыдай тапсырып, 21 мамырда дәрігер дипломын алады.

Қызметтік жолы

• 1908 жылдың 11 сәуірінде Гүлсім Сейітжафарқызы Түркістан округтік әскери-медициналық инспекторына өзін Сырдария облысының Шымкент уезіне қарасты Темірлан ауылына ауылдық-учаскелік дәрігер ретінде тағайындауды өтініп, хат жолдайды.
• 1908 жылғы 5 маусымда әскери-медициналық ведомство бойынша №86 бұйрыққа сәйкес Гүлсім Асфендиарова Шымкент уезінің Темірлан, ал Зейнеп Әбдірахманова Ташкент уезінің Хан-Абад ауылдық-дәрігерлік учаскілеріне жіберіліп, Сырдария облысының учаскелік дәрігерлері ретінде қызметке тағайындалады.

Зейнаб Абдурахманова бірнеше жыл губернияда жұмыс істеп, тұрмысқа шығып, кетіп қалды. Керісінше, Гүлсім Асфендиарованың тағдыры мен мансабы Түркістанмен тығыз байланысты, сондықтанда "бірінші" әйел-дәрігер атағы оған дәстүрлі түрде бекітілді. Тамерландағы санитарлық бекет сегіз мыңға жуық халқы бар, 24км қашықтықтағы учаскелерге қызмет көрсетті. Учаскелік дәрігер азын аулақ қаражатқа қоса "асханаға"," аудармашыға"," жол жүруге "және" өзге де шығындарға " өтемақы алды. Жалпы алғанда жылына 2 680 рубль Жыл сайын 10 күндік демалыс, ал төрт жылда бір рет 4 айлық демалыс және " еңбек сіңірген жылдары үшін "еңбекақысын шамамен 10%-ға көтеру болжанды.

• 1912 жылғы 15 қазанында әскери-санитарлық ведомство шығарған бұйрыққа сәйкес, Гүлсім Ферғана облысы Наманған уезінің Пап ауылдық-дәрігерлік учаскесіне дәрігер қызметіне ауыстырылады.
• 1913 жылғы 4 шілдеде Гүлсім Асфендиарова алдымен император ІІ Николайдың атына, артынан Ферғана облыстық дәрігеріне қызметтен босату туралы өтініш білдіреді.
• 1913 жылғы 3 қыркүйекте әскери-санитарлық ведомствоның №113 бұйрығы бойынша Гүлсім Асфендиарова өз еркімен мемлекеттік қызметтен босатылады.
• 1913 жылы Асфендиарова Хиуа ауруханасында әйелдер бөлімі меңгерушісі міндетін атқарған. Сол жылы Гүлсім орыс дәрігері А.Анисимовпен біріге отырып, алғаш рет жүкті әйелдің жатырына операция жасап, жас ана мен нәрестенің өмірін ажалдан құтқарып қалған.
• 1913 жылдың соңында Г.Асфендиарова Ташкентке оралды. Бұл жерде әкесінің көмегімен ол 30 орындық жеке перзентхана ашты. Бірте - бірте Түркістандағы патриоттық және әлеуметтік «қозғалыстардың» жақтаушысы, қоғамдық белсенді әкесі, қызын өзінің қызметіне бейімдеді. Ақпан және Қазан революциялары кезіндегі, қалалық бір перзентхананың меңгерушісі болған Г.Асфендиярованың жеке ұстанымы мен беделі сөзсіз оны, 1918 жылы Қазан қаласында өткен Бүкіл ресейлік мұсылман съезінің делегаты болуға және Ұйымдастырушы бюроның мүшесі болып сайлануға мүмкіндік берді.

Ташкентке оралғаннан кейін, қалалық перзентхананың басшысы болып қалады және сол кездегі жалпытүріктік астананың саяси өмірінің белсенді өкілі болады. Өзінің дәрігер ағасына, Санжар Асфендиаровқа үйсіз-күйсіз және аштыққа жалдыққан азаматтарға көмек көрсету жұмыстарын ұйымдастыруға көмектеседі.

• 1920 жылы ТАССР ның Денсаулық сақтау наркомын басқарған Т. Рыскулов Мұсылман бюросының тапсырмасы және қолдауымен Г. Асфандиарова "Әйелдердің акушерлік курстарын" ұйымдастырады, онда "Жүкті әйелдердің физиологиясы"пәнін жеке жүргізеді. Кейін курстар Ю. Ахунбабаева атындағы Ташкент медициналық техникумына қайта берілді, алайда Гүлсім өмірінің соңғы күндеріне дейін осында сабақ беруді жалғастырды.
• 1922 ж. Г.Асфендиарова сабақ беріп жүріп, қалалық балалар ауруханасында қызмет етті. Оның көмекшісі Аққағаз Досжанова болды. Ол Шығыс-Азия университетінің Ташкентте ашылған дәрігер мамандығы бойынша алғашқы түлегі (1922 күз). Аққағаз Досжановамен бірге Г. Асфиндеарова Қазан қаласындағы Ресей мұсылмандарының Ұйымдастыру бюросының жұмысында таныс болған болатын. Осылайша Шығыс әйелдерінің кәсіп саласындағы тең құқықтары үшін күрес эстафетасы жалғасын тапты.
• 1920 жылдары Г.Асфендиарова бірнеше рет қалалық Кеңестің мүшесі болып сайланды,сонымен қатар әлеуметтік саланың әл-ауқаты, ана мен баланы қорғау мәселелері бойынша баспасөзде сөз сөйледі.

Г.Асфендиарова өмірінің соңғы күндеріне дейін дәрігерлік және оқытушылық қызметтермен айналысып, жергілікті ұлт өкілдері арасынан медициналық кадрларды даярлау ісіне зор үлес қосты. Бүкіл саналы ғұмырын туған халқына қызмет етуге арнаған Гүлсім Асфендиарова 1937 жылы қайтыс болып, туған қаласы Ташкентте жерленді.