Джоан Кларк

Джоан Елизабет Лоутер Мюррей
	Джоан Елизабет Лоутер Мюррей
Туған кездегі есімі	Джоан Елизабет Лоутер Кларк
Туған күні	24 маусым 1917
Туған жері	Англия, Лондон, Батыс Норвуд
Қайтыс болған күні	4 қыркүйек 1996 (79 жас)
Азаматтығы	Англия
Қызметі	код бұзушы, криптограф, нумизмат
Жұбайы	Джон Мюррей
Марапаттары мен сыйлықтары	Британ империясы орденінің мүшесі

Джоан Элизабет Лоутер Мюррей, MBE (туған кездегі есімі Джоан Елизабет Лоутер Кларк; 1917 ж. 24 маусым - 1996 ж. 4 қыркүйек) — екінші дүниежүзілік соғыс кезінде Блетчли саябағында код бұзушы ретінде танымал болған, англиялық криптограф және нумизмат. Ол өзіне жеке назар аударуға ұмтылмағанымен, фашистік Германияның құпия кодын ашатын Enigma жобасында атқарған рөлі оған марапаттар әкелді. Мысалы, 1946 жылы Британ империясы орденінің мүшесі (MBE) болып тағайындалды.^[1]

Өмірбаяны өңдеу

Джоан Элизабет Лоутер Кларк 1917 жылы 24 маусымда Англияның Лондон, Батыс Норвуд қаласында дүниеге келген. Ол дінбасы діни қызметкер Лотер Кларктың және Доротидің кенже қызы болды. Оның үш ағасы және бір әпкесі болды.^[2]

Кларк Лондонның оңтүстігіндегі қыздарға арналған Дулвич орта мектебінде оқыды және 1936 жылы Кэмбридждегі Ньюнхэм колледжіне оқуға түсу үшін стипендия ұтып алып, колледжде математикадан екі еселенген бірінші дәрежеге ие болды және Wrangler атанды.^[3] Алайда оған Wrangler атағы берілмеді, өйткені 1948 жылға дейін Кембридж оны тек ер адамдарға берді.

Кларктың математикалық қабілеттерін алғаш рет Гордон Уэлчман Кембриджде геометрия сабағында ашты. Уэлчман 1939 жылы Блетчли саябағындағы декодтау операцияларын бақылауға алған төрт математиктің бірі болды. Кларктың математикалық қабілеттерін байқалғаннан кейін Уэлчман оны Блетчли саябағында бірге жұмыс істеуге және «Мемлекеттік код және Cypher мектебінің» (GC&CS) құрамына кіруге шақырады.

GC&CS 1939 жылы Германияның Энигма кодын бұзу мақсатымен басталды. Энигма - немістердің өз хабарламаларын шифрлау үшін ойлап тапқан машина; немістер өздерінің кодтарының бұзылмайтындығына қатты сенді. Кларк алғаш рет Блетчли саябағына 1940 жылы 17 маусымда келді. Бастапқыда әдеттегі кеңсе жұмыстарын жасайтын «Қыздар» деп аталатын әйелдер тобына орналастырылды. Бұл уақытта криптография Англияда әйелдерге арналған жұмыс болып саналмады. Кларктың айтуынша, ол Блэтчли саябағында жұмыс істейтін бір ғана әйел криптограф туралы білетін.

Мансабы өңдеу

Блетчли саябағында код бұзу өңдеу

1940 жылы маусымда Кларкті өзінің бұрынғы академиялық жетекшісі Гордон Уэлчман «Мемлекеттік код және Cypher мектебіне (GC&CS)» қабылдады. Ол Блетчли саябағында Hut 8 деп аталатын бөлімде жұмыс істеді және тез арада Банбурисмнің жалғыз әйел тәжірибешісіне айналды. ^[4]

Нумизматикаға қызығушылық өңдеу

XVI-XVII ғасырлардағы шотландтық монеталар туралы еңбек жариялаған күйеуімен кездескеннен кейін Кларк нумизматика тарихына қызығушылық таныта бастады.^[5] Ол Джеймс III және Джеймс IV тұсында Шотландияда айналымда болған алтын мүйізді және ауыр жарма монеталардың күрделі сериясының дәйектілігін белгіледі. 1986 жылы оның зерттеулерін Британдық нумизматикалық қоғам Санфорд Салтус алтын медалімен марапаттаған кезде мойындады. Нумизматикалық циркулярдың №405 шығарылымында оның мақаласын «магистрлік» деген тақырыппен сипаттады.

Өлімі өңдеу

1996 жылы 4 қыркүйекте Кларк өз үйінде (7 Larkfields, Headington Quarry) қайтыс болды.^[6] Оксфордшир көк тақтасы 27 шілде 2019 оның үйінде ашылды.^[7]

Дереккөздер өңдеу

[1] "Joan Clarke, woman who cracked Enigma cyphers with Alan Turing"

[2] Joan Elisabeth Lowther Clarke Murray

[3] "Obituary Mrs J.E.L. Murray"

[4] Gordon Welchman

[5] "Clarke_Joan biography"

[6] Joan Elisabeth Lowther Clarke Murray

[7] Joan MURRAY, née CLARKE (1917–1996) Cryptanalyst and numismatist 7 Larkfields, Headington Quarry, Oxford

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]