Дориан Грейдің портреті

«Дориан Грей Портреті» (ағылш. The Picture of Dorian Gray) – Оскар Уайльдтің жазған жалғыз романы. Алғаш рет 1890 жылы маусымда «Липпинкоттың айына бір рет шығатын журналына» жарияланады. Алайда роман қоғам наразылығын туғызады. Ағылшын сыншылары роман авторын сотқа беруге дейін барады. Уайльдты қоғамдық моральға кір келтірді деп айыптайды. Себебі «Дориан Грейде» ағылшынның қоғам қайраткерлері, ірі тұлғалары суреттелген еді. Роман декаден стилінде жазылған философиялық жанрға жатады.

Сюжет

Бэзил Холлуорд суретшісі жас және көрікті Дориан Грейдің портретін салады. Өз портретіне сүйсініп, жас жігіт өз ықыласын білдіреді. Дориан портреттің қартаюын, бірақ өзінің мәңгі жас қалуын қалайды. Сосын ол кенеттен Бэзилдің досымен, лорд Генри Уоттонмен кездесіп қалады. Лорд Генри Уоттон – Виктория дәуірінің дәстүрлі құндылықтарын жек көретін, мысқыл гедонист. Дориан осы достың көзқарастарының әсеріне түсті. Бозбала жас сұлу актрисаға, Сибила Вэйнға, ғашық болды, бірақ сәтсіз спектакльден кейін, Дориан оны өрескел тілмен сынға салып, достарымен кетеді. Келесі таңда ол Сибила Вэйнға үйленуді жөн көреді, себебі олар бұрын атастырылған болатын. Алайда Дорианға Сибиланың өз-өзін мерт қылғаны туралы хабар жетеді. Осы забардан кейін Дорианның өзі сырттай өзгерген жоқ, бірақ оның портреттегі жүзі мейірімсіз, ашулы келбетке өзгерді.

Сибиланың ағасы, теңізші Джеймс Вэйн, өшін алуға ант береді. Генридің жаман әсеріне түсіп, Дорианның мінезі қырсық және бұзық болып, күннен күнге нашарлайды (романда опиум шегуден басқа, басты кейіпкердің басқа кесірлері көрсетілген жоқ). Осы өзгерістер портреттің келбетіне ықпал етеді, бірақ Дорианның өмірдегі келбеті, жастық сұлулығы өзгеріссіз қалады.

Бэзил Холлуордта теория бар: адамнық әр әрекеті оның сырт келбетінде іс қалдырады, яғни жаман істер көріксіз келбетке әкеледі. Бірнеше жылдан кейін суртеші Дорианмен кездеседі: Дорианның келбеті өзгеріссіз көрікті қалады, алайда Бэзил оның бұзық өмір салты туралы көп естиді. Оңаша әңгімелесуде Бэзил Дорианға досы туралы естіген сыбыстарын айтып, одан жауап күтеді. Сонда жас жігіт өз көріксіз, жағымсыз портретін көрсетеді. Бэзил өз еңбегін үлкен қиындықпен таниды және портрет бойынша барлық өсектердің шын екендігіне көз жеткізеді. Грей Холлуордты бірден өлтіреді, себебі Дорианның ойынша, оның нашарлаған мінезінің кесірі суретшіде жатыр. Өлтіруден кейін Дорианды бастан кетпейтін ойлар мен қорқыныш сезімі мазалайды. Опиумдық қордасында кек алуды армандаған Джеймс Вэйнмен кездейсоқ көрісуден кейін, қорқыныш күннен күнге күшейе береді және Дорианды азапқа салады.

Дориан өз он сегіз жастық көрікті келбетін қолданып, Вэйнді оны қателікпен басқа адаммен шатастырғандығына сендіреді және оны еркіне қоюға нандырады. Осы көндіруге қарамастан, Вэйн өз қателігін тез түсінеді және қайтадан Дорианды іздеуді бастайды. Дегенмен, ол аңшылық барысында кездейсоқта атылып қайтыс болады.

Қауіп-қатерден құтылғанына қарамастан, Дориан дамыл таппайды және оңалуды шешеді. Ол Дорианға ғашық болған шаруа әйелді босатып жібереді. Оның ойынша, әйелді қарабет етпегендіктен, осы әрекет оның жақсы істеріне жинақталады және портреттегі келбет жақсарады, бірақ портреттегі Дориан еш өзгермейді. Сонда Дориан оның ойларымен менменшілдік билегеніне көз жеткізеді. Күнәларының жалғыз куәгерін жоюға деген ұмтылысқа негізделе отыра, жас жігіт портретке пышақ сұғады, сосын өзі мерт болады. Осы кезде үйдің жанында бара жатқан екі джентельмен кейбір дыбыстарды естіп, көмектескілері келеді. Алайда үй иесі Дориан Грей болғандықтан, оны менсінбей, көмектесуден бас тартады: оның бұзақы даңқы барлығына танымал болды. Біраздан соң, үй қызметшілері көрікті жас Дорианның келбетін қол тимеген қалыптағы портретте көреді, ал оның жанында өзіне пышақ салған жиіркенішті шалдың денесі жатады (мерт табудың кезінде Дориан Грейдің жасы отыз сегізге теңеді). Осы қарт саусақтарындағы сақиналар арқылы Дориан Грей ретінде танылды. «Дориан Грейдің суретінің» негізгі тақырыбы адамның екі жақтылығы және бос әурешіліктің, гедонизмнің және сұлулыққа деген тынымсыз ізденістің салдары туралы түсінікке негізделген. Ол сыртқы көрініс пен ішкі шындық арасындағы шиеленісті, сондай-ақ ләззат алу мен есеп беруден жалтарудан туындайтын моральдық деградацияға тереңірек үңіледі.

Басты кейіпкерлер

1. Дориан Грей (Dorian Gray) — өте сымбатты, нарцисс жас жігіт.
2. Бэзил Холлуорд (Basil Hallward) — Дориан Грейдің портретін салған суретші.
3. Лорд Генри «Гарри» Уоттон (Lord Henry "Harry" Wotton) — ақсүйек, Дориан Грейге ықпал етуші тұлға.
4. Сибил Вейн (Sibyl Vane) — көрікті актриса, Дориан Грейдің ғашығы.
5. Джеймс Вейн (James Vane) — Сибилдың ағасы. Теңізші.