Дүр

Дүр, Дүррі - теңіз түбінен алынатын қымбат бағалы асыл тастың бір түрі, інжу. Бір кездері араб тілінен енген дүр сөзі көне әдебиет нұсқаларында жиі кездеседі: Түбінен дарияның дүрлер теріп, Алдына аға-інінің төгер едім. Жай қылған жабықтырмай жанның көңілін, Өзімді Атымтайга теңер едім (Үш ғасыр жырлайды).

Бүл сөз маржан сөзімен қосарланып дүр-маржан түрінде айтылады да, теңізден алынатын органикалық текті асыл тастың жиынтық түрлері деген үғымды білдіреді (толығырақ қ. Маржан).

Үлкен, әртүрлі асыл тасты көне сырға Д. гауһар сырға деп аталады. Сырғаның мүндай түріне байланысты атау қазіргі тілімізде кездеспейді. Осындай сырғаның болғандығы туралы этномэдени дерек қазақтың эпостық жырларында сакталып отыр. Халық ауыз әдебиеті нұсқаларында дүррі жауһар сырға деп айтылуы да кездеседі. Көз сипатын қарасаң. Сегіз бейіш ішінде, Хорлардың жаққан шырағы. Дүррі гауһар сырғасын, Көтере алмай тұр құлағы.