Дәйектеме

Дәйектеме, ц и т а т а - белгілі бір шығармадан сөзбе-сөз алынған үзінді. Әуезов өзінің сан-сала зерттеу еңбектерінде, сөйлеген сөздерінде, айтпақ пікіріне бірде негіз-тірек, енді бірде өріс ретінде дәйектемені жиі әрі ұтымды қолданып отырған. Ол дәйектемені сөз талғап алу (цитирование) деп атаған. Мәселенің маңыздылығын терең сезінген жазушы Қазақстан Оқу комиссариатының білім кеңесі шешімімен 1930 жылы Қызылорда қаласында жарық көрген өзінің «Қазақ шаруа жастар мектебіне арналған программасы және түсінік хаттың» қазақ әдебиеті пәніне арналған «Суретті әдебиет туралы» деп аталатын бөлімнің «Жазу тіліне жаттығу» атты тарауында оқушылардың кітаппен жұмыс істеуінің бір түрі ретінде дәйектемеге, оның қажеттілігі мен меніне арнайы тоқталып өткен. Бұл мәселеге ол екінші рет «Тағы да көркем әдебиет тілі турапы» деген пікір тапастырған мақаласында оралып, тілшінің өзі келтірген цитата сөздерін кітаптардың бірде-бір беттерін көрсетпей пайдаланғанына қынжылыс білдіреді. «Өзің талдап отырған еңбектің ішінен сынға апып отырған жерлерің болса, оны нақтылап атап, көздеп беру әрбір айтыстың әділ шарты еді» деп, дәйектемені пайдапануды жазу, сынау мәдениетінің көрінісі ретінде бағалайды. Әуезовтің пайымдауынша, цитата ретінде пайдаланылған сөйлемдер, пікірлер тырнақшаға алынуы, соңынан олардың қай шығарманың қандай беттерінен алынғаны, авторы немесе кімнің пікірі, қай еңбегі екені бері анық, дәл керсетіліп отырылуы керек екендігі айтылады.