Дәркембай

Дәркембай — Мұхтар Әуезовтің кейіпкері. Мұхтар Әуезов оны жиынтық бейнеде алған.

Дәркембай - кедей. Малы жоқтың халы жоқ, соры көп, бағы байланған заманда Дәркем- байдың малдылардан, күштілерден көргені - зорлық, қорлық; өмірден алған сыбағасы - жоқшылық, тапшылық.

Дәркембайдың көп мінез, іс-әрекеттері сол өңірдегі кейбір адамдардың бойынан кездеседі. «Абай» романының жазылуы жайынан» деп аталатын мақаласында: «Бірен-саран болмаса, романдағы кейіпкерлердің барлығы түгел дерлік өмірде болған адамдар. Әрине солардың бәрі бірдей белгілі тарихи рөл атқарып жатқан жоқ, бірақ Абай айнапасында өмір сүріп, тіршілік еткендер» дейді. Осындағы бірен-саранның бірі - осы Дәркембай тарихи рөл атқармағанмен, бұл кейіпкер негізгі қаһармандары дәрежесіне көтере суреттелген. Эпопеяда алғаш Тоқпамбет жанжалы тұсында көзге түседі. «Тайғақта» тарауында Қодардың құнын сұрауға Дәрменді әкеледі. «Еңісте» тарауында Семейде каталашкада жатқан Абайды босатып алуға келеді. «Қақтығыста» Дәркембайдің ұлы Рақым суреттеледі. «Қапада» тарауында Дәркембайдін дүниеден өткені баяндалады.

Жалпы Дәркембай Абай жолын мықтап ұстанған, оған сенген. Қодармен туысатын Дәрменге ақылшы, қамқор адам ретінде бейнеленген.