Дөңгелек жапырақты алмұртшөп
Дөңгелек жапырақты алмұртшөп (лат. Pуrola rotundifоlia[1]) - алмұртшөптер тұқымдасына жататын көп жылдық, шөп тектес өсімдік.
| Дөңгелек жапырақты алмұртшөп | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Ғылыми топтастыруы | ||||||||
| ||||||||
| Екі-есімді атауы | ||||||||
| Pуrola rotundifоlia L. |
Сипаты
өңдеу
- Биіктігі 30 см-ге жуық.
- Тамыр сабағы ұзын және қосымша тамырлы. Тамырынан тікелей өсіп шығатын сағақтары ұзын, дөңгелек тәрізді, шеттері майда тісті, қыста да түспей тұра беретін бірнеше жапырағы бар.
- Жапырақтары қалың жасыл түсті, кейде сопақшалау, шеттері бүтін болып та келеді. Әдетте, олар 2-3 жылдан кейін барып түсіп қалады.
- Гүлдері ақ немесе ақшыл түсті, ұзын гүл сабағының жан-жағынан салбырап тұрады. Гүл тостағаншасының ұштары имектеу, бес жіңішке қалақшалардан тұрады. Гүл тәжі ақ түсті, 5 гүл жапырақшасы бар.
- Жемісі 5 ұялы, дөңгелек, көп тұқымды қауашақ.
- Дөңгелек жапырақты алмұртшөп тамырынан тез көбейеді. Алғашқы 2-3 жылда жапырақтары пайда болады да 3-ші, 4-ші жылдары мамыр айының аяқ шенінен бастап тамызға дейін гүлдейді. Көбінесе қарағайлы, шыршалы ормандардың арасында өседі.
Табиғатта таралуы.
өңдеуАлматы, Талдықорған, Жамбыл, Шығыс Қазақстан, Орал, Гурьев облыстарының қарағайлы, шыршалы ормандарының арасында өседі.
Химиялық құрамы.
өңдеуӨсімдік жапырағының құрамында илік заттар, гликозидтер, арбутин және басқа да заттар бар.
Қолданылуы.
өңдеуДәрілік шикізат ретінде өсімдік жапырағын жаз айларында жинап алып, аса құрғатпай, көлеңке жерде кептіреді де, қағаз қапшықтарға салып, құрғақ орында сақтайды. Өсімдік жапырағының тұнбасы мал дәрігерлігі практикасында малдың бүйрегі мен зәр шығару органдарын емдеуге қолданылады. Тұнба жасау үшін 5 ас қасық жапырақ ұнтағы қайнаған 600 мл суға салынып, 15 – 20 минут тұндырылады. Ірі малға - 100 – 150 мл, уақ малға – 50 – 70 мл мөлшерінде күніне 3 – 4 рет ішкізіледі. Тұнбаны пайдаланар күні ғана жасау керек. Одан бұрын жасалса немесе келесі күнге жасалса ол бұзылып кетеді.[2]
Дәрі үшін өсімдіктің жапырақтарын жинайды. Құрамында гликозидтер, илік заттар, арбутин бар[3]. Дөңгелек жапырақты алмұртшөптің жапырақтарынан жасалған дәрілердің несеп айдайтын және қабынуға қарсы әсер ететін қасиеттері бар. Осыған байланысты бүйректің, қуықтың, қуық жолдары бездерінің созылмалы түрде іріңдеп қабынуын және шемен ауруын емдеу үшін қолданады. Өсімдіктің тұнбасымен тамақ және бас ауруларын, жарықты емдейді.
Тағы қараңыз
өңдеуДереккөздер
өңдеу- ↑ Қазақстанның дәрілік өсімдіктері. Іскендіров Әбіш. Алматы "Қазақстан" 1982, 188 бет.
- ↑ Пайдалы өсімдіктерді мал дәрігерлігінде қолдану. - Алматы: Қайнар, 1988. - 248 б.
- ↑ Шәріпбаев Н. Малдың тыныс алу мүшелерінің ауруларын емдеу үшін қолданылатын дәрілік өсімдіктер // Дөңгелек жапырақты алмұрт шөп — "Қайнар", 1988. — Б. 170-171. — (Пайдалы өсімдіктерді мал дәрігерлігінде қолдану). — 5700 таралым. — ISBN 5 - 629 -00074 - 5.