Ехметжан Қасыми

Ехметжан Қасыми (кейде Ехметжан Қасым; ұйғ. ئەخمەتجان قاسىم) (1914 ж. сәуірдің 15-і — 1949 ж. тамыздың 27-сі) — 1944 жылғы қарашаның 12-сінен 1949 жылғы қазанның 20-сына дейін болған екінші Шығыс Түркістан Республикасының саяси жетекшісі, ұйғыр саясатшысы. Бұл мемлекет 1949 жылғы қазанның 1-інде Бейжіңде Қытай Халық Республикасы жарияланғаннан кейін 19 күннен кейін таратылды.

Ехметжан Қасыми

Ехметжан Қасыми 1914 жылы Құлжада дүниеге келген.

1936 жылы Мәскеудегі Шығыс еңбекшілерінің коммунистік университетінде оқыған.

Өлімі

1949 жылғы тамыздың 24-інде Ехметжан Қасыми, Абдұлкерім Аббас, Ысқақ Мүниев, Дәлелхан Сүгірбаев, Луо Жы және Шығыс Түркістан Республикасының тағы басқа ресми өкілдері, барлығы 11 адам Қазақ КСР-інің орталығы Алматы қаласында ұшаққа мініп, Бейжіңге қарай бет алды. Оларды Қытай Халық Республикасын жариялайын деп отырған Халық өкілдерінің бүкілқытайлық жиналысына қатысуға Мау Зыдоң шақырған болатын.

Бірақ ұшақ Мәскеуде қонды. Қыркүйектің 3-нде Кеңес Одағы Қытай үкіметіне ұшақ Байкал көлінің маңында апатқа ұшырады, ұшақтағылардың бәрі де қаза тапты деп хабарлады.

1991 жылы Кеңес Одағы құлағаннан кейін КГБ-ның бұрынғы жетекшілері Шығыс Түркістан Республикасының жетекшілері 1949 жылғы тамыздың аяғында Сталиннің бұйрығы бойынша өлтірілгенін жариялады.

Қаза боларынан сәл бұрын Ехметжан Қасыми былай деген болатын: «Шыңжаң міндетті түрде Ұйғырстанға айналуға тиіс. Бұны тек ұйғырлар ғана емес, Шығыс Түркістанда тұратын басқа барлық ұлттар мен тұрғындар қалайды».

Әдебиет

• Зордун Сабир, Анаюрт, Алматы: «Наш Мир» (2006)
• Абдурахман Абай, Ахметжан Қасыми хаққыда хикайылар, Үрімші: Шинжәң Халық баспасы (1984)