Америкалық бизон

Американ бизоны
	; B. b. bison
Амандық күйі
	; Жойылу қаупіндегілер (IUCN)
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі:	Жануарлар;
Жамағаты:	Хордалылар;
Табы:	Сүтқоректілер;
Сабы:	Жұптұяқтылар;
Тұқымдасы:	Қуысмүйізділер;
Кіші тұқымдасы:	Bovinae;
Тегі:	Bison;
Түрі:	B. bison;
Екі-есімді атауы
	Bison bison; (Карл Линней, 1758)
Subspecies
	B. b. athabascae; B. b. bison
Синонимдері
	Bos americanus; Bos bison; Bison bison montanae

Бизон (лат. Bison bison) — қуысмүйізділер тұқымдасының зубр туысына жататын жабайы сиыр.

Бизон Солтүстік Америкада көп кездескенімен, 19 ғасырда көп аулануына байланысты сиреп кеткен (қазір 500-дей Бизон АҚШ-тың Йеллоустон ұлттық саябағы мен Канаданың Атабаски ауданында кездеседі).

Бизон — өте ірі жануар, бұқасының дене тұрқы 3 м, биіктігі 2 м-дей (шоқтығынан алғанда), салмағы 720 — 750 кг-дай болады. Басы, кеудесі қара түсті, жүні жұмсақ, мойнының, кеудесінің, шоқтығының жүні қалың әрі ұзын келеді. Жауырынының үстінде көзге анық көрінетін “өркеші” бар. Бизон 2 — 3 жылда жыныстық жағынан жетіледі. Шілде — қыркүйекте күйлеп, 9 айдан соң аналығы жалқы бұзау табады. Бұзауын 7 айдай емізеді. Бизон табиғи жағдайда 20— 25 жыл тіршілік етеді. Бизон үйір-үйір болып жүреді. Алясканың орталық бөлігінде, Украинада Аскания-Нова қорығында, Беларусьте Беловеж нуында жерсіндірілген. Бизон ертеде терісі бағалы кәсіптік аңның бірі болған.^[2]

Мінез құлқы

Жазда бизон кең жазықтарда жайылып, қыста орманды жерлерге кіріп, оңтүстікке көшіп, жазда қайтадан солтүстікке оралды.

Дала негізінен шөппен, күніне 25 кг-ға дейін шөппен, қыста шөпті шүберекпен қоректенеді. Орман әлі де мүк, қыналар, бұтақтарды жейді. Олар 1 м тереңдікке дейін қармен қоректене алады. Қалың жүн бизонды жақсы қорғайды. 30 градус аязға оңай төзеді. Қыста олар аз қарлы жерлерді іздейді.

Бұл ебедейсіз көрінетін жануар өте оңай және жақын арада қозғалады, кез келген ат оны басып оза алмайтындай жылдамдықпен жүгіреді және жүгіреді. Бизон 60-70 км/сағ[13] 5 миль (8,0 км)[14] жылдамдықпен жүгіре алады, ал шабандозы бар ат тек бір шақырым жылдамдықпен жүгіре алады.

Бизондар өте жақсы жүзеді.

Бизон қоғамдарда өмір сүрді, көбінесе 20000 бас табындарда. Әр отарды өте мұқият және мұқият күзететін бірнеше кәрі еркектер басқарады. Бизон өте күшті және тітіркену кезінде аңшы үшін де, кез-келген басқа жау үшін де қауіпті, иіс пен есту қабілеті жақсы. Ол үлкен қашықтықта сезілетін мускус иісін шығарады.

Бизон полигамиялық Жануарлар. Доминантты еркектер кішкентай гаремдерді жинайды. Жарыс шілде-қыркүйек айларында өтеді. Жүктілік шамамен 9 айға созылады. Әйел әдетте бір бұзау туады, егіздер өте сирек кездеседі. Сүттің майлылығы 12 % дейін.

Жас бизондар өте көңілді және ойнақы; ескілері оларды қорғайды. Бизонның дауысы-саңырау.

Дереккөздер

↑ Gates, C. & Aune, K (2008). Bison bison. In: IUCN 2008. IUCN Red List of Threatened Species. Downloaded on 10 қараша 2008.Database entry includes a brief justification of why this species is of Near threatened.
↑ «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл, ISBN 5-89800-123-9, II том

[iucn-1] Gates, C. & Aune, K (2008). Bison bison. In: IUCN 2008. IUCN Red List of Threatened Species. Downloaded on 10 қараша 2008.Database entry includes a brief justification of why this species is of Near threatened.

[2] «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл, ISBN 5-89800-123-9, II том

[1]

[2]