Жалынгүл

Жалынгүл (Coronarіa) –қалампырлар тұқымдасына жататын көп жылдық шөптесін өсімдік. Қазақстанда екі түрі бар: 1) көкек Жалынгүлі (C. flos-cuculі) – ылғалды шабындықтар мен батпақты жерлерде өсетін арамшөп. Биіктігі 30 – 100 см. Сабағы тік, жоғарғы жағы бұтақтанған. Қызғылт (сирек ақ) гүлдері масақ гүлшоғырына топталған. Мамыр – маусым айларында гүлдейді. Жемісі – қорапша; 2) қабықты Жалынгүл (C. corіacea) – ылғалы аз, құрғақ жерлерде өседі. Биіктігі 40 – 60 см. Тік сабағын қалың, жұмсақ түк басқан. Қандауыр тәрізді жапырағы жалпақ. Ірі, қанық қызыл түсті гүлдері сабағының ұшында дара орналасады. Мамыр – маусымда гүлдейді. Жемісі – ұзынша қорапша. Қабықты Жалынгүлдің гүлі әдемі болғандықтан, сәндік үшін өсіріледі. Жалынгүл (Coronarіa) — қалампыр тұқымдасына жататын көп жылдық шөптесін өсімдік.
Қазақстанда екі түрі бар:

1. Көкек Жалынгүлі (C. flos=cuculі) — ылғалды шабындықтар мен батпақты жерлерде өсетін арамшөп. Биікт. 30 — 100 см. Сабағы тік, жоғарғы жағы бұтақталып кеткен. Қызғылт (сирек ақ) гүлдері масақ гүлшоғырына топталған. Мамыр — маусым айларында гүлдейді. Жемісі — қорапша;
2. Қабықты Жалынгүл (C. corіacea) — ылғалы аз, құрғақ жерлерде өседі. Биікт. 40 — 60 см. Тік сабағын қалың, жұмсақ түк басқан. Қандауыр тәрізді жапырағы жалпақ. Қрі, қанық қызыл түсті гүлдері сабағының ұшында дара орналасады. Мамыр — маусымда гүлдейді. Жемісі — ұзынша қорапша. Қабықты Жалынгүлдің гүлі әдемі болғандықтан, сәндік үшін өсіріледі.

Қабықты жалангүл (Coronaria coriacea) — Қалампырлар тұқымдасы Қазақстанда сирек кездесетін түр. Тек Қаржантау мен Угам өзені анғарында шағын жерде ғана кездеседі. Қазақстан жерінен тыс Жерорта теңіз, Қырым кавказ, Иран, Кіші және Орта Азияда Кең таралған. Құрғақ беткейлерде, аласа таулардағы сиретілген пыста мен қалың бұталар арасында өседі. Тау көрінісін әшекейлейтің әдемі сәндік көпжылдық өсімдік. Саны жерді игеру, малды шектен тыс бағу және гүл шоғыры үшін жинаудан азайып отыр. Мәдени түрде жақсы өседі. (1599 жылдан бері белгілі). Тұқымнан өссе, екінші жылы гүлдейді. Өскіндері күзде пайда болады. Көшеттері мен бірінші жылғы жас өсімдіктер жасыл жапырақтарымен қыстайды. Қазақстанда таралу аймағының қорғалатың жері жоқ. Табиғи популяцияларының жағдайы мен таралу көлемін анықтау қажет.

Дереккөздер

• Қазақстан өсімдіктер әлемінің асыл қазынасы