Жалғыздық (жантану)

Жалғыздық — басқа адамдардан оқшаулаған, өзгерген (үйреншікті емес) жағдайға ұшыраған адамның эмоциялық күйіне ықпал ететін психогендік факторлардың бірі. Адамның жалғыздық жағдайда болу уақыты ұзарған сайын тілдесуді, қарым-қатынасты қажетсіну күшейе түседі. Бұл қажетсінуда қанағаттандыру мүмкіндігінің болмауына жауап ретінде адамдар заттарды (қуыршақтарды және т.б.), әртүрлі жануарларды (өрмекшіден бастап аттарға дейін) тұлғаландырып тіл бітіргендей әрекет жасайды, қиял күшімен серіктестер тудырады (бірқатар жағдайларда түсінде көрген жарқын эйдетикалық бейнелер түрінде), олармен дауыстап сөйлесе бастайды. Бұл экстериоризациялық реакциялар қорғаныштық (есесін өтеушілік) реакциялар деп бағамдалып, психологиялық норма шеңберінде қарастырылады. Орнықсыз психологиялық қарекет кезеңінде сыналушыны арнаулы аппарат арқылы бақылауда немесе тұтқындағыларды есіктегі "әйнек-көз" арқылы қадағалау кезінде бірқатар адамдарда айрықша психологиялық жай-күй пайда болады; мұндайда олар тырдай жалаңаш отырғандай немесе ойларының бәрі айқын білініп отырғандай өзін ыңғайсыз, ауыр сезіне бастайды. Бұл кезеңде, сондай-ақ үстем идеялар пайда болады және көрген түстерін шындық болмыспен шатастырушылық жағдайлары байқалады. Жалғыздықтың қатаң жағдайында болу мерзімі ұзарған сайын терең психологиялық өзгерістер кезеңіңде аса бағалы идеялар, қарым-қатынас идеялары, тұлғаның қосарласушылық бөлінуі және реакциялық галлюцинациялар пайда болады. Жалғыздық жалқылықты да білдіреді. Жеке-дара болу да жалғыздық Салт адам да жалғыздық отбасында, жанұяда жалғыз өзінің тіршілік етуі. Психология ғылымында адамның жеке басын зерттеу даралық немесе дифференциалды психология деп аталады. Жеке басты зерттеуде адамның жан дүниесінің сыр-сипатын, психологиялық ерекшеліктерін зерттеу күрделі мәселе болып саналады да, оның кісілік қасиеттерінің дамуын, жеке процестері мен ерекшеліктерін ашып көрсетуге ерекше мән беріледі. Жеке басқа тән сипаттар темперамент пен мінез, оның дара басына тән қабілеттілігін айқындап көрсету, бұл ғылымда айрықша орын алатын маңызды проблема болып саналады. Жалғыздық ешкімі жоқтық, саяқтық. Жалғыздық бірен-саран, аздаған, некен-саяқ дейтін ұғымды да білдіреді. Халықтық ұғым-түсінік бойынша жалғыздық қиындыққа төзіп, тіршілік етуіне жанашырлық білдіруі адами-гуманистік сезімді білдіреді. Оған мүмкіндігінше көмек көрсетіп, есіркейтін болған.