Жан Николя Артюр Рембо

Жан Николя Артюр Рембо (фр. Jean Nicolas Arthur Rimbaud [aʁtyʁ ʁɛ̃ˈbo]; 20 қазан 1854 — 10 қараша 1891) — француз ақыны.

Артюр Рембо
фр. Arthur Rimbaud
Туған кездегі есімі	фр. Jean Nicolas Arthur Rimbaud
Туған күні	20 қазан 1854 (1854-10-20)
Туған жері	Шарлевил-Мезиер
Қайтыс болған күні	10 қараша 1891 (1891-11-10) (37 жас)
Қайтыс болған жері	Марсель
Азаматтығы	Франция Екінші француз империясы Үшінші француз республикасы
Мансабы	поэт
Шығармашылық жылдары	1869—1873
Бағыты	символизм
Шығармалардың тілі	француз, латын
Қолтаңбасы
Ортаққордағы санаты: Артюр Рембо

Өмірбаяны

Артюр Рембо 20 қазанда 1854 жылы Францияның солтүстік-шығысындағы Шарлевилде туған. Ол Фредерик Рембо (1814—1878) мен Мари-Катрин-Витал Рембо (1825—1907) отбасында екінші бала болды. Оның әкесі мамандығы бойынша әскери адам, әскери мансабының көп бөлігін шетелде өткізді, Алжирде қызмет етті (1844-1850), 1854 жылы «императордың жарлығымен» Құрметті Легион орденімен марапатталды. Капитан Рембоды «ыстық мінезді, сабырлы және жомарт» егер офицері сақалды және ұзын мұрты деп сипатталған. Анасы, қыз кезіндегі тегі Куиф, бай шаруа отбасынан шыққан. Бала төрт жасқа толғанда, әкесі отбасын тастап кетті; содан бері Артурды анасы тәрбиелеп өсірді. Рембо алғашқы білімін Шарлевил лицейінде алды. 1870 жылы алғашқы өлеңі шыққаннан кейін көп ұзамай, 16 жасында Рембо Францияның солтүстігі мен Бельгияның оңтүстігі арқылы саяхаттайды.

Он жеті жасында Рембо Парижде поэт Пол Верленмен кездесіп, біраз уақыт оның жақын досы және көңілдесіне айналды. Верлен Рембоны Парижге шақырады және жолын төлейді.

Парижге келген Рембо Верленнің үйіне қоныстанады, бірақ көп ұзамай ол жерден Верлейннің 17 жастағы жүкті әйелі Матилда Моте дөрекілігі мен арамдығы үшін қуылады. Рембо кезек-кезек әдебиетші және сыншы Теодор Банвил, ақын және шансоние Шарл Кро, композитор Жан (Эрнест) Кабан, суретші Жан-Луи Фореннің үйінде тұрады. Верлен мен Рембо «Сабалақ балалар» және «Ібілістер» әдеби үйірмелерінің отырыстарына қатысады, достасады, ішеді, пікірталасады, жанжалдасады және татуласады.

Қазан айының соңында, Рембаудың кесірінен, Верлен мен Матилданың арасында бірінші жанжал туды, ол Моте отбасының «мешандық ортаныс» қабылдамайтын Ремба Верленді осы ортадан шығаруға тырысқанға ашуланды.

Желтоқсан айының соңында, «Сабалақ балалардың» кезекті түскі асында Рембо жанжал шығарады және фотограф Каржаны қамыс таяғының сабымен оңай жаралайды; Рембо үйірмеден қуылды; Верлен оған Монпарнас ауданы Париждің XIV округіндегі Кампан-Премиер көшесінен бөлме жалдайды.

Парижде Рембо Париж Коммунасының көтерілісіне қатысады.

1872 жылы Пол Верлен отбасын тастап, Рембомен Лондонға кетеді. Онда біраз уақыт тұрғаннан кейін олар Еуропаға сапар шегеді және Верлейннен абсенттің әсерінен қызу дауда Рембоның білегінен атқаннан кейін Брюсселде жан-жанқа кетеді. Верлен екі жылға бас бостандығынан айырылды. Верленмен қоштасқаннан кейін Рембо Рош фермасына, үйіне оралады.

Осыдан кейін Рембо жазуды қойып, 1880 жылға дейін әлемді шарлайды. Содан соң Африкада (негізінен Мысыр мен Эфиопияда), сондай-ақ Йеменде ол кофе, дәмдеуіштер, терілер мен қару-жарақ саудасымен айналысады.

Дерті мен өлімі

1891 жылы ақпанда Аденде (Йемен) Рембо оң тізесінде ауырсынуды сезе бастайды. Алдымен оған бұл артрит сияқты көрінеді. Емдеу нәтиже бермейді, сол жылдың наурыз айында ауырсынуы соншалықты күшейеді, тіпті, ол Францияға емделуге баруға дайындалады. Кетпес бұрын Рембо британдық дәрігерлердің бірімен кеңеседі, ол қателесіп Рембоға «туберкулез синовит» диагнозын қояды және жедел ампутация жасауды ұсынады. Рембо Аденде 7 мамырға дейін қаржы мәселесін шешу үшін қалады, содан кейін 13 күндік сапармен L'Amazone пароходында Францияға қайтады. Марселге келгеннен кейін оны ауруханаға жеткізеді («Hôpital de la Conception»), онда бір аптадан кейін 27 мамырда оның оң аяғын кесіп тастайды. Операциядан кейінгі диагноз оның сүйек қатерлі ісігі, остеосаркома болуы мүмкін екенін көрсетеді.

23 шілдеден 23 тамызға дейін отбасылық фермада болғаннан кейін Ремба Африкаға қайта оралуға тырысады, бірақ оның денсаулығы жолда қатты нашарлағандықтан, оны қайтадан сол ауруханаға жеткізеді, онда оның көңілін сұрауға қарындасы Изабел келеді. Ауырсыну адам төзгісіз болып, 1891 жылы 10 қарашада, рәсімнен кейін, 37 жасында қайтыс болады.

Рембо өзінің туған қаласы Шарлвилде жерленді.

Автордың көзі тірісінде шыққан шығармалары

Рембо Африкада

• (1870) Қаңтар. la Revue pour tous'да «Жаңа жылға арналған жетімдердің сыйлықтары»
• Тамыз. La Charge'да «Үш сүйіс» («Бірінші кеш»)
• (1872) Қыркүйек. La Renaissance littérature et artistique'да «Қарғалар»
• (1873) Қазан. «Тамұқтың бір жазы» / Une Saison en Enfer
• (1878) Қаңтар. The Gentle-man’s Magazine'да «Кішкентай кедейлер» («Сиқырланғандар»)
• (1882) Маусым. Champsaur, Dinah Samuel'да «Бит іздеушілер» — екі төрттік шумақ; 1889 жылдың қыркүйегінде қайта басылып шығарылды
• (1883) Қазан. «Отырғандар», «Мас кеме», «Бит іздеушілер», «Сиқырланғандар», «Кешкі дұға», «Дауыстылар», сонымен қатар «Мәңгілік», «Париж қайтадан қоныстануда» «Бірінші астарлы әңгімелер» үзінділер Верленмен Lutèce'да жарияланды
• (1884) Сәуір. Жоғарыда аталған өлеңдер Верленмен Les Poètes mauditis («Қарғыс атқан поэттер») жинағында жарияланған
• (1886) Сәуір. La Vogue'да «Бірінші астарлы әңгімелер»
• Мамыр-маусым. «Арайлану», La Vogue'дегі кейбір соңғы өлеңдерді қосқанда. Оларда бөлек жарияланды
• (1888) маусым. Poètes lyriques français du XIXe siècle'да (Лемерр антологиясы) «Шкаф», «Қойнауда ұйықтап қалған» және «Сиқырланғандар»
• Қазан. «Ұрланған жүректен» және «Фаунның басы» өлеңінен үзінді қосылған «Қарғыс атқан поэттер» жинағын қайта басып шығару
• (1889) Қаңтар-ақпан. La Revue indépendante'да «Музыка артында», «Богема», «Зұлымдық», «Алдын ала сезу»
• (1890) Ақпан. Le Petit Ardennais'да «Шкаф» и «Алдын ала сезу»
• Наурыз. La revue d’aujourd’hui'да Мопассанның «Кезбе өмір» және «Жасыл кабареде» кітабындағы «Дауыстылар»
• Мамыр. La Plume'да «Шкаф», «Алдын ала сезу» (Le Petit Ardennais'тен қайта басылған)
• Қыркүйек. La Plume'да «Париж оргиясы немесе Париж қайтадан қоныстануда»
• (1891) Қараша. Mercure de France'да «Дарға асылғандар балы», «Анадиомен Шолпаны»

Әдебиет

Орыс тілінде

• Миллер Г. Время убийц. / Азбука-классика, 2005.
• Карре Ж. Жизнь и приключения Жана-Артура Рембо. / Пер. с фр. — СПб: Петербург — XXI век; Лань, 1994. (романизированная биография)
• Мурашкинцева Е. Д. Верлен. Рембо. — М.: ОЛМА-Пресс, 2001. — 352 с.
• Птифис П. Артюр Рембо. / Пер. с фр. (Серия «ЖЗЛ»). — М.: Молодая гвардия, 2000. — 408 с.
• Виль Р. Дневники Артюра Рембо. — Берлин: NG Verlag, 2013. — 156 с.
• Жан Батист Баронян Артюр Рембо. / Пер. с фр. (Серия «ЖЗЛ»). — М.: Молодая гвардия, 2013. — 272 с
• Рембо А. Поэтические произведения в стихах и прозе. / Пред. Л. Г. Андреева, комм. М. В. Толмачёва. — М.: Радуга, 1988. (подробный комментарий к стихотворениям)
• Обломиевский Д. Д. Артюр Рембо. // Французский символизм. — М.: Наука, 1973. — С. 183—227.
• Степанов Ю. С. Семантика «цветного сонета» Артюра Рембо. // Известия АН СССР. Сер. лит. и яз. — М.: 1984. — т.43. — № 4. — С. 341—347.
• Горбовская С. Г. Анализ флорообразов в поэме А.Рембо «Что говорят поэту о цветах» // European Social Science Journal. 2014. № 11-1 (50). С. 109—116.
• Васильев И. Е., Комаров К. М. Маяковский и Рембо (к проблеме типологических схождений) // Вестник Курганского государственного университета. Серия: Гуманитарные науки. 2008. № 14. С. 18-21.
• Журбин А. А. Рембо — Губанов: сравнительная характеристика художественного метода // Геология, география и глобальная энергия. 2006. № 6. С. 174—179.
• Найман Е. А. Неожиданная встреча: Кант и Рембо // Вестник Томского государственного университета. 1999. № 267. С. 29-30.
• Ворожихина К. В. «Странствия по душам» Бенджамена Фондана: Артюр Рембо // Философские науки. 2015. № 9. С. 116—122.
• Полещук П. О. Концепция «нового человека» в творчестве Артюра Рембо и русских футуристов //В сборнике: Русский язык, литература и культура в пространстве АТР Материалы международного форума. 2016. С. 302—305.
• Компарелли Р. Б.Поплавский и А. Рембо: проблема поэтического диалога // Вестник Томского государственного университета. 2015. № 394. С. 30-34.
• Токарев Д. В. Озарения Безобразова (Б.Поплавский и А.Рембо) // Русская литература. 2010. № 2. С. 15-31.
• Нефёдова Л. К. Онтология поэтического слова Артюра Рембо. Москва, 2011. −2-е издание, стереотипное. −130 с. ISBN 978-5-9765-1207-8
• Рембо А. Стихи; «Последние стихотворения»; «Озарения»; «Одно лето в аду». / Пер. с фр. М.Кудинова. — М., «Наука», 1982 (серия «Литературные памятники»).
• Рембо А. Стихотворения. Серия «Билингва». М., Текст, 2011.

Басқа тілдерде

• Adam, Antoine, ed. (1999), Rimbaud: Œuvres complètes, Paris: Pléiade (Éditions Gallimard), ISBN 978-2070104765 
• Bernard, Suzanne; Guyaux, André (1991), Œuvres de Rimbaud, Paris: Classiques Garnier, ISBN 2-04-017399-4 
• Bousmanne, Bernard (2006), Reviens, reviens, cher ami. Rimbaud – Verlaine. L'Affaire de Bruxelles, Paris: Éditions Calmann-Lévy, ISBN 978-2702137215 
• Brunel, Pierre, ed. (2004), Rimbaud: Œuvres complètes, Paris: Le Livre de Poche, ISBN 978-2253131212 
• Delahaye, Ernest (1974), Delahaye, témoin de Rimbaud, Geneva: La Baconnière, ISBN 978-2825200711 
• Fowlie, Wallace; Whidden, Seth (2005), Rimbaud, Complete Works, Selected Letters (Revised and updated ed.), Chicago: University of Chicago Press, ISBN 0-226-71977-4 
• Lefrère, Jean-Jacques (2001), Arthur Rimbaud, Paris: Fayard, ISBN 978-2-213-60691-0 
• Robb, Graham (2000), Rimbaud, New York: W.W. Norton & Co, ISBN 978-0330482820 
• Starkie, Enid (1973), Arthur Rimbaud, London: Faber and Faber, ISBN 0-571-10440-1 

Сілтеме

• Артюр Рембоның өмірбаяны «Кругосвет» сайтында  (орыс.)
• Шарлевилде Рембоның мұражайы  (фран.)
• Артюр Рембо. Өздік шығармалары (фран.)
• Өмірбаяны мен поэзиясы (фран.) (ағыл.)
• Өмірбаян, библиография, сын (фран.)