Жапырақ жемірі

Жапырақ жемірі
	; Scarlet lily beetle, Lilioceris lilii
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі:	Жануарлар;
Жамағаты:	Буынаяқтылар;
Табы:	Жәндіктер;
Сабы:	Қатты қанаттылар;
Кіші сабы:	Polyphaga;
Ұлы тұқымдасы:	Chrysomeloidea;
Тұқымдасы:	Chrysomelidae; Latreille, 1802
Subfamilies
	See text.

Жапырақ жемірі^[2] немесе жапырақ жегісі (ағылш. Chrysomelіdae) — қатты қанаттылар отрядына жататын қоңыздардың бір тұқымдасы. Жер шарында кең тараған, 40 мыңдай түрі белгілі. Қазақстанда 1000-ға жуық түрі бар. Жапырақ жемірі — орман, бақ, көкөніс шаруашылықтарының зиянкестері. Кейбір түрлері арамшөптерді жоюда биологиялық күрес шараларын жүргізу үшін қолданылады.

Биологиялық сипаттамасы

Бұл қоңыздардың тұрқы шағын (олардың көпшілігі 1 см аспайтын), денелері әр қилы және бояуы да алуан түрлі. Мұртты қоңыздарға қарағанда мұрттары кішірек, және жапырақ жегілер ешқашан да оны арқаларына аспайды. Есесіне құрсақ астына жасырады. Қауіп төнген сәтте олар аяқтарын серпіп жерге қарай құлдилайды, ал олардың кейбіреулері жаудан бой тасалау үшін улы гемолинфа бөледі.

Осы үлкен тұқымдас өкілдерінің арасында ауылшаруашылық өсімдіктеріне зардап тигізетіндері де аз емес. Олардың ішіндегі ең танымалы - Колорад қоңызы (Leptinotarsa decemlineata). Колорад қоңызының аналығы бір жазда 700 жұмыртқа басады.Оның екінші лектегі ұрпағы бір тонна ботташық сабағын жоюға қабілетті деп саналады. Оның әлемге жайылуына Солтүстік Америкадан ағылып жататын ботташықтар себеп болған. Ересек колорад қоңыздары мен дернәсілдері ботташық сабақтарының жапырақтарын құнығып жейтіні соншалық, зақымданған өсімдік түйнек салмайды, ақыры аяғында бұл өнімнің толықтай шығынға ұшырауына әкеліп соғады. Колорад қоғызының ғаламшардағы жеңімпаз шеруінің сатылары жақсы зерделенген. Оның Отаны - Солтүстік Американың батыс аудандары, мұнда олар бастапқыда құрамына ботташықтар кіретін алқа тұқымдастардың жабайы түрлерімен қоректенген. 1856 жылы сырт көркімен ерекшелене қоймайтын қоңыз ботташықтан "ауыз тиіп" көрді. Мұның арты Колорадо штатындағы (осыдан оның аты келіп шығады) шаруа егіндіктерінің жайрап қалуына соқтырды. Кейіннен ол АҚШ-тың барлық аймағына таралды.

Ойран шөпті Жолақты жапырақ жегі тағы да бір танымал тұқымдас өкілі. Тегі жағынан ол да Солтүстік Америкадан, ал 1978 жылы бұл қоңыздардың бөлігі Ставрополь өлкесіндегі тәжірбие үлескісінде жаңа жерден арнайы әкелінген ойран шөппен күрес үшін шығарылды. Бес жыл ішінде жапырақ жегісі міндетін ойдағыдай атқарды және айналағада тарала бастады.