Жасақ

Жасақ — 1) тайпа көсемінің, ханның, кінәздің, королдің төңірегінде топтасқан жауынгерлердің жалпы атауы. Алғашқы мемлекеттік бірлестіктер пайда болған кезеңнен бастап әр түрлі аймақтарда осындай жауынгерлер тобы құрала бастаған. Жасақ мүшелері үздіксіз жүргізілген соғыстардың нәтижесінде бірте-бірте байып, тайпаның, мемлекеттің әскери-ақсүйек топтарына, ірі жер иелеріне айналды. Оқпен атылатын қарулар пайда болып, тұрақты әскер(рекрут, ұлан, т.б.) жасақтала бастағаннан кейін бірте-бірте жойылып кетті;

2) басқа елге жорық жасар алдында, тайпаға не ұлтқа сырттан қатер төнген кезде, сондай-ақ, қоғамдағы әлеуметтік өзгерістер тұсында халық арасынан өз еркімен жиналып, басқыншыларға не әлеуметтік әділетсіздікке қарсы көтерілген қарулы қол. Мысалы: Батыс Еуропа мен Ресейдегі әлеуметтік төңкерістер кезінде студенттер, жұмысшылар, қала тұрғындарынан, т.б. қарулы жасақтар құрылған немесе Қазақстандағы 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалысы кезінде халық жасақтарға біріккен;

3) жеңілген елден заттай алынатын алым-салық. Мысалы: Алтын Орда хандары қол астындағы елдерден, кейін Ресей патшалары Еділ бойы, Сібір, Орталық Азия халықтарынан осындай Жасақ жинаған;

4) КСРО үкіметінде қоғамдық тәртіп ережелерін бұзушылармен күресу үшін мемлекеттік органдарға көмектесу мақсатында құрылған ерікті ұйымды халық жасақтары деп атаған.

Сілтеме

Қазақ энциклопедиясы