Жаушы жіберу

Жаушы жіберу салты - қазақ халқында тамыры терең салт. Кейбір жерлерде "жаушы жіберу" дәстүрін әлі күнге дейін ұстанады. Жаушы - қыз айттыруға баратын өкіл. Ол қыздың әке-шешесімен сөйлесіп, бойжеткенге құда түсіп, "қыз айттыру" дәстүрін орындайды. "Құда түсу" дәстүрі де осы кезеңде белгіленеді. Қыздың өзі және ата-анасы келіссе, елшіні қонақ етіп сыйлайды. Жақын туыстары шақырылып, мал сойылып, табақ тартылады. Жаушының өтінішін қабылдап, қалың мал мәселесін шешеді, сөйтіп екі жақ құда болысады. "Құдалық берік болсын!" деп, жаушыға кәдесін жасап, киіт кигізіп, шығарып салады. Осыдан кейін жігіт жағы "құда түсуге", ал қыз жағы "қыз ұзатуға" дайындық жасайды.

Оңтүстік Қазақстан аумақтарында жаушыны кейде хабаршы дейді. Қыз ата-анасымен ақылдаспай, күйеуге кетіп жатқан жағдайда хабарын жеткізуге жаушы немесе хабаршы жіберіледі. Хабаршы қыздың өз қолымен жазылған қолхаты мен кешіріміне бір малын, бір тоғызын, киітін, қалың мал орнына берілетін ақшасын алып, хабарлап келеді. Кейбіреулер қыз ұнаса, қыздың келісімінсіз алып қашады. Сондықтан әке-шешесі қыздың өз еркімен барып отырғанына көз жеткізу үшін, қыз хабарын біліп келетін "қуғыншы" жібереді. Қуғыншы болып, қыздың жанашыр жақын ағасы мен жеңгесі барады. Қыз өзі таңдап келіп отырғанына қыздың өзімен жеке сөйлесіп, әбден көздерін жеткізгеннен кейін қыздың қалағанына көнеді. Қуғыншыларды жігіт жағы сыйлап, дастарқандарынан дәм татқызып, қызды өз қыздарындай көретіндіктеріне сендіріп, киіттерін кигізіп, шығарып салады. Қуғыншылар әке-шешесіне осы хабарын жеткізгеннен соң, жаушыны енді құда деп сыйлайды. Жаушы арқылы берген кешірімін, қалың малын қабылдап алады. Оны жақын туыстарын шақырып, мән-жайды түсіндірген соң, бірге ақылдаса отырып қабылдайды.