Жауырыншы

Жауырыншы — жауырын сүйегіне қарап болашақты болжайтын адам. Олар жөніндегі деректер батырлар жырында, ертегілерде жиі кездеседі. Жауырыншылар адамның тісі тимеген қойдың жауырынының етін сылып тастап, кептіргеннен кейін, отқа салып қарап отырып соғыс, жорық нәтижесін болжап, оған қарсы айла жасап отырған. Жауырыншылық тек көшпенді халықтарға ғана тән өнер. Онымен, көбінесе, батырлардың өздері айналысқан. Мысалы, Қазтуған жырында айтылатын Қара Бұқан батыр, қазақ-жоңғар соғыстарына қатысушы Жасыбай, Ханкелді батырлар да Жауырыншы болған. Соғыс кезінде батырлардың ғана емес, Жауырыншылардың өнері мен күші де сынға түскен. Мысалы, бір аңыз әңгімеде Жасыбай батыр мен қалмақ жауырыншысының айқасы айтылады. “Есепшіні жұт алады, жауырыншыны жау алады”, — деген қазақ мақалы Жауырыншылық өнердің соғыспен және әскерилер қауымымен тікелей байланысты екенін көрсетеді. Қазақтардың жауырынмен болжам айтатыны Радлов пен Палластың еңбектерінде де кездеседі. Бейбіт заманда Жауырыншы ақсарбас қойдың ақ жоңқа жауырынын аударып-төңкеріп отырып сөйлейді. Жауырынның етегі жалпақ, ойықтау болса малы көп, бай болады, қазан шұңқыры терең болса дастарқаны мол, өмірі жайлы, жылдан аман-есен шығады деген. Қыр сүйегі биік үшкірлеу болса, аты жүйрік, қыр сүйегінің майысқан жері сұқ саусаққа ілініп тоқталса, түйе-сиыр өріске толады дейді. Ол доғалдау келсе, дәулеті шалқиды, іргеден құт кетпейді деп жорыған. Жауырын сүйек қалың болса, қоғам тыныш болады. Жауырын алақанында алашұбар дақ болса, ел іші ала, кереге басы пәле, жаугершілік болады, қыр сүйек ұзын болса, ғұмыр жасы ұзақ, үрім бұтағы да жетіледі деп байлам айтып, долбар жасайды.

Сілтеме

Қазақ энциклопедиясы